Valareja është një fshat i vogël, vendosur në luginën e lumit Drino, që ndan qytetin e Gjirokastrës me Lunxhërinë. U bë mukajeti i këtyre radhëve, tek meditoja si të gjithë, rreth zullumit të listave me kandidatë për zogorinë që kotare ka sallën e Parlamentit të Shqipërisë. Vanareja nuk ka ndonjë histori heroizmi që të bëjë “muuuu”, siç është gjithë atdheu ynë heroik, po është, megjithatë, një emër shumë i njohur, nga fjala e famshme “Harro mushkë Valarenë, se Ali Pashanë e prenë!”. Dhe një tjetër, më pak e famshme, “Si qentë e Valaresë”. Ja t’jua tregoj shpejt e shpejt e pa koment ngjarjet e sintetizuara në dy fjalët që, me kohë, kanë marrë statusin “të urta”!
Harro mushkë Valarenë…
Valareja, gjeografikisht, që herët, ka qenë fqinje edhe me Tepelenën e Ali Pashës. Kur tepelenasi u bë ai që u bë e që dihet nga të gjithë, merret lehtë me mend që s’guxonte frymë robi t’i thoshte “plaç” me gojë, atij jo se jo, po as sendeve, gurëve a drurëve, gjësë së gjallë e gjësë së vdekur që ishin nën hijen dhe kujdesin e tij.
Këtë azatëri a, liri të paasnjë kusht e kufizim, e ushtronte sidomos një mushkë, pikërisht ajo që mbeti në fjalën e urtë, për fat të keq, pa emër. Mushka e famshme gëzonte mbrojtjen e plotë nga Hankua, nëna dhe Shanishaja, motra e Pashait të Janinës, që thonë se përdorte sytë në vend të jataganit. Ato vetë jetonin në Beçishtin e tyre, gjithashtu lavdimbuluar, si çdo pëllëmbë e tokës sonë. Zonja mushkë, duke qenë se s’guxonte njeri as t’i zinte rrugën, niste “ekskursionet” e saj fshat më fshat, gardh më gardh e kopsht më kopsht, gjersa arrinte në Valare, ku kishte lezetin më të madh. Nuk linte arë e mullar pa kthyer përmbys, duke marrë në qafë fshatarët e shkretë, që shihnin si u kthehej përmbys para syve gjithë mundi i vitit.
Mirëpo vetëm kaq, se kush nuk e di që koka dhimbset më shumë se mullari. Drinua rridh e koha rridh, gjersa erdhi ora që Aliut koka i shkoi në Stamboll e trupi i mbeti në Janinë. Ashtu e gjeti edhe kënga që, më vonë, u bë valle e kënduar me plot gazmend, mu në pikun e dasmave, Jug e Veri (!) (“Koka në Stambollë moreee/ E trupi në Janininëëë…”. Shumë kanibaleske më duket kjo këngë e kjo valle, thoshte gjithnjë, një mikesha ime). Nejse.
Këtë gjëmë që gjeti Beçishtin, Tepelenën dhe Shqipërinë mbarë, s’kishte nga ta dinte mushka, se mushkë hesapi. Ajo vazhdoi edhe ca kohë avazin e saj, gjersa arriti prapë në Valare dhe nisi “dasmën”. Mirëpo nusërimi kishte marrë fund bashkë me Pashanë. – Harroje Valarenë, se Alinë e prenë, o bishtprerë zullumqare! Dhe valarjotët zbrazën mbi kafshën e gjorë gjithë vrerin e mbledhur nëpër vite, vrer që për qejf do ta zbraznin më mirë mbi kurriz të Pashait!
Qente e Valarese…
Me siguri, rastësisht, Valareja është thuajse simetrikisht e baraslarguar me disa kilometra nga dy fshatra të tjera, mbështetur përkatësisht nw dy male. Erindi në Malin e Lunxhërisë dhe Mashkullora në Malin e Gjerë. Duke qenë pjesë të atdheut tone, mbuluar pëllëmbë e lavdi, s’ka arsye që edhe këto dy fshatra të mos kenë historinë e vet, lavdi tej e ndanë!
Erindi është vendlindja e heronjve të njohur Misto Mame dhe Mihal Duri. Mashkullora po dihet, kishte, se tani nuk e ka më, rrapin e këngës së mirënjohur, që nuk arrin të saktësojë dot nëse ishte bojë apo gjak ajo që Çerçiz Topulli derdhi mbi asqerët turq, njëqind e mos më vjet më parë.
Përveç këtyre atributeve, dy fshatrat, duke qenë të banuara edhe me lebër, që s’mund të mendohen pa kope bagëtish, kishin edhe sallahanet (thertoret) e tyre, të cilat viheshin në punë me radhë, çdo muaj nga secili fshat. Duke qenë një vend më i vobektë dhe e banuar nga fusharakë më modestë në cilësinë e jetesës, në Valare nuk kishte sallahane, po kishte zogori të mëdha qensh, që mblidheshin aty nga fshatrat rrotull, shumicën e kohës të uritur.
Duhma e mishrave që thereshin në Erind, e tërbonte zogorinë e uritur e të mësuar keq me kërmë. Ajo shkulej në tufë dhe udhëtonte për në fshatin e bollëkut, mbuluar nga jargët e urisë, duke shpërndarë ngado angullima e duhma të qelbura zogorish. Rrethonin sallahanen e vallëzonin rreth zorrëve, plëndësave, thundrave, gabzherrëve e turlilloj mbetjeje mishi bagëtish, që kasapët u vërvitnin ngado, gjersa zogoria e tërbuar qetësohej e shndërrohej në një tufë të urtë e të bindur ndaj çdo fishkëllime kasapi mirëbërës. Pastaj kokulur dhe e shndërruar në një masë e lumtur, merrte rrugën për në Valare.
Për t’u shndërruar sërish në zogori të tërbuar, pak ditë më vonë, gjersa hapej sallahani i Mashkullorës, në drejtimin e kundërt të Erindit. Procesioni niste nga fillimi; zogoria po ajo, uria po ajo, tërbimi po ai, zorrët e gabzherrët shumë të ngjashme, vetëm kasapët ndryshonin. Dhe kështu vazhdonte jeta e zogorisë në itinerarin Valare – Erind dhe Valare – Mashkullorë, një odise e denjë kjo për çdo zogori, po edhe për zagarë të veçuar…
Ne Vend te Mbylljes
Dashtë Zoti të mos i kini dëgjuar më parë historitë nga burojnë dy fjalët e urta e të mos ndiheni si në rastet kur na duhet të dëgjojmë një barcaletë që e dimë, e jo vetëm kaq, po edhe të qeshim kot fare, në respekt të atij që e tregon… se u bë Valareja mukajeti i këtyre radhëve, tek meditoja si të gjithë, rreth zullumit të listave me kandidatë për zogorinë që kotare ka sallën e Parlamentit të Shqipërisë.
shinasi.wordpress.com
Per”Globi – Shqip” shkodrani
Leave a Reply