Rudi Erebara
Letërsi/ Romani i fundit i Rudi Erebarës, rrëfim nën mjerimin e diktaturës, një gjendje ankthi, surreale, sa edhe imagjinare… “Vezët e thëllëzës”, ndonëse me një jetë tregu për gati një vit, nuk njihet gjerësisht nga lexuesi
Sa më shumë kalonte koha aq më shpesh më kujtohej viti i ri, që nuk e di se kur shkoi nëpër natën me dëborë. Unë e di që nuk kalon me qerren e tërhequr nga drerët për të na sjellë dhurata, por një dhuratë e doja me shpirt. Ndoshta, kishte kaluar ato ditë kur ujku i madh i lukunisë bënte çiçin në qemerin e portës sonë të shembur, për t’i treguar të gjithë kafshëve e njerëzve se ne ishim shoqet e tij.
Në fakt mami një ditë bëri një gjellë të mirë me kërpudha dhe shumë pak vaj e shumë, shumë pak marmelatë molle të tretur në ujë të valuar. Për vitin e ri, qoftë një vit i mbarë, – tha edhe pse më dukej se ishim në fillim të marsit. Ajo nuk ishte mirë dhe kur flinte bërtiste emrin e babit e çohej si e lojtur. Më dukej e ç… por nuk ia thashë as vetes fjalën e keqe; fjalë që tani e kisha më shumë frikë edhe se vdekjen e babit.
Më shpesh bënim lakra të egra pa vaj me miell misri në tepsi. Mami bleu kripë kur shkoi vetë në fshat për miell misri. Mua nuk më mori me vete. Kthehej pas dhe hidhte thesin nga qafa në shesh, hiqte çizmet dhe shkonte tek zjarri. Pinte duhan të dredhur që nuk e di se ku e kishte gjetur. Thesin me misër, racionin e muajit, të burrit me mustaqe e me mushkë e vinte poshtë kokës si jastëk e flinte. Ose bënte sikur flinte. Sa e sa herë e fuste dorën mes këmbëve dhe sikur ruante një gjë. Ndoshta lekët, ndoshta ndonjë sekret të fshehtë shumë, të cilin unë nuk duhet ta dija.
Mami një ditë nuk u çua me mua në mëngjes dhe unë e lashë në gjumë. Dola jashtë e mbylla portën me valixhe dhe pashë zogjtë. Mblodha lakra të egra aq sa mbaja mend nga mami, përveç hardallit, që vinte aq i hidhur sa nuk e mbysje dot me miell misri. As me vaj të padjegur kikiriku. Mami nuk lëvizi fare për dy ditë dhe unë mblodha gjëra, e sa herë që gjeja kërpudha, i mblidhja sikur më kishte mësuar babi:
Kërpudhat janë si femrat. Të mirat janë të bardha, ose të shëmtuara. Ato me ngjyra janë si femrat, që zbukurohen për të rënë në sy. Ato me ngjyra të bukura janë helmuese, mos i prek, se janë si femrat e këqija dhe të pandershme, që nuk duan njeri veç vetes.
Unë i bëra kërpudhat si dija, mami i hëngri e ra në gjumë. Nuk dija ku të shkoja se nuk kisha lekë të blija gjë. Lekët mami i kishte në rrobat veta. Ndoshta në të mbathura. Unë edhe po të përpiqesha nuk do blija asgjë. Kush do më jepte mua, kur nuk i kishin dhënë mamit?! Dhe vazhdova ashtu. Përditë mblodha lakra të egra. Sa më shumë u ngroh aq më të mëdha u bënë gjethet dhe aq më e lehtë u bë t’i mblidhja. Tani nuk shkoja fare larg nëpër shkurre. I gjeja të gjitha aty përpara shtëpisë. Mësova si të përdorja sëpatën dhe kur dilja për dru shikoja ndonjëherë nga rruga. Makinat e mëdha kalonin më të rrallë, unë nuk dija ç’të bëja; ata të kooperativës nuk u panë kurrë. Mami flinte. Flinte si dru. Çohej e bënte nevojat tek dera, ose tek bari para shtëpisë dhe kthehej përsëri e flinte gjumë. As nuk e pastronte më veten. Unë i lija në mëngjes lakrat me pak miell misri e kripë, ajo i hante dhe nuk zgjohej më deri në drekë. Në drekë hante, po të kisha bërë gjë unë, përndryshe flinte e uritur. As zjarrit nuk i hidhte dru edhe sikur të bënte ftohtë.
Disa herë e përgjova. Në drekë nuk i mbyllte sytë, ose ndoshta flinte me sy hapur, se kurrë nuk më ktheu përgjigje, edhe kur e tundja nga shpatullat dhe i flisja pa pushim. Natën flinim bashkë. Ngroheshim dhe më përkëdhelte flokët. Duart e pista e të çara si bishti i sëpatës më ngecnin nëpër flokë dhe m’i shkulnin. Por unë kurrë nuk bëra o, lele, se sapo niste të më përkëdhelë, më zinte gjumi. Shihja në ëndërr babin përherë e më shpesh. Më jepte gjëra. Zakonisht ato që na mungonin. Ia tregoja mamit në mëngjes kot, se ajo nuk thoshte as po, as jo edhe kur hante e më shikonte drejt në sy. Edhe kur dilte jashtë e bënte sikur ngrohej në diell nuk ma varte fare. U mësova kështu dhe nuk ia vura
re. Do zgjohet një ditë mendova sikur më thoshte babi, se ky popull do Zgjohet një ditë, e do e kuptojë që e kanë lënë lakuriq e për faqe të zezë, por ndoshta do jetë vonë.
* * *
U kujdesa si për një bebe. Ndonjë ditë bënte çiçin në brekë se përtonte të dilte deri jashtë, i hidhja unë dru zjarrit që ajo të thahej ashtu e veshur. Unë nuk e lashë kurrë pa dru dhe lakra me misër. Kur e gjeta një ditë duke bërë kakën, u futa në llamarina dhe ia mora thesin me misër që mbante tek koka si jastëk. Ajo nuk e pa fare, ra në gjumë me një gur. Unë e ngrohja veten me shpresë, se shihja si po ktheheshin zogjtë. Nuk di sa ngjyra kishin. Përditë e më shumë, përditë edhe më të vegjël, sikur mbini nga dheu me lulet e livadheve. Mielli mbaroi dhe bëra gjëra me misër dhe kërpudha kur i gjeja në ndonjë rrënjë shkurresh. Misrin e zieja, kërpudhat i piqja. U mësova t’i haja dhe të gjalla. Disa më pëlqenin e disa jo, si ëmbëlsirat e qytetit. Kur kisha shumë uri haja shumë nga ato që më pëlqenin. Kur nuk kisha, haja pak nga ato që nuk më pëlqenin, sa për të kaluar kohën. Mami nuk u çua dot nga shtrati. Binte erë shumë të keqe urinë. Kur ia hoqa njëherë çizmet për t’i larë këmbët, nuk kishte në gishta asnjë thua. Të gjithë i kishte si tule të buta mishi në ngjyrë të zezë plot me damarë gjaku. Thonjtë ia kishte marrë dimri nuk e di as si e as kur. Ashtu më kishte shpëtuar duke mbledhur shkurre për zjarr, e duke luftuar me dëborën. Ia lava këmbët me ujë të ngrohtë dhe qava, por ajo nuk ma vari fare. Sa më ngrohtë u bë nga pranvera aq më pak zjarr më duhej të bëja e aq më lehtë e kisha jetën, përveç ushqimit. Stomaku na ishte zvogëluar të dyjave dhe barku nuk na binte më aq shpesh derisa mbaroi mielli i misrit.
E tunda e shkunda mamin përditë e më shumë, që të shkonte të gjente miell misri, por asgjë. Ajo as nuk hante më. Kërkova andej këtej nëpër ferra se mos gjeja ndonjë thes nga ata të ushtrisë. Gjeta ca por ushqimet ose ishin prishur ose i kishin ngrënë kafshët. Vetëm një herë gjeta disa konserva sardelesh por edhe ato mbaruan. Një pasdite barku më preu aq fort nga kërpudhat që hëngra sa thashë se po vdes. Mami nuk lëvizte fare. Fare. Shkova ta nxjerr jashtë të shikojë perëndimin se mos ndryshonte pak, duke u shtrënguar nga dhimbjet e barkut, ajo u bë meit e ra në gjumë aty në mes të fushës, ku një minutë më parë kishte bërë kakën. E laga me ujë e qava. U përmend dhe u kthye brenda tek zjarri. E ngroha mirë e mirë dhe sikur e mori veten. Me zor ia lava fytyrën e bërë pis me kakën e vet. Vinte erë shumë të keqe. Më të keqe se lëkura e kalbur e dhelprës.
Një ditë pasi pastrova tjegullat e çatisë dhe u lodha shumë, kur po dilja jashtë të qaja, më ngeci këmba në një thes të qelbur të bërë gjithë nevojë. E hapa e kishte oriz në qese dhe ca konserva sardelesh. Nuk e di si më kishte shpëtuar në errësirën e blozës së shtëpisë sonë të llamarinës. Por siç thoshte mami ka Zot, e punon në rrugë të mistershme.
Mora thikën dhe nisa të hap një konservë sardelesh. Ia lashë mamit përpara hundës e ajo nuk lëvizi. Sytë i mbante hapur, por nuk i lëvizte as andej as këtej. Bëra pilaf vetëm me ujë dhe ajo nuk lëvizi fare. E bëra dhe pilafin e i hodha gjithë konservën përsipër, ajo nuk më pa. Shikonte në mur dhe nuk i lëvizte sytë. Thesin e kuptova, që e kishte fshehur ndoshta për një ditë të keqe si kjo. Ndoshta, që të më ushqente vetëm mua. Ndoshta e kishte harruar.
Ia lashë gjellën shumë përpara fytyrës kur u bë natë dhe vura valixhen në vend mora një shkop të ndezur e pa m’u dridhur syri, e dogja në dorë siç më dogji atëherë me cigare. Kërceu përpjetë dhe bëri çiçin në brekë. Pastaj pa fjalë e pa më parë në sy hëngri orizin dhe i nxori me lugë në një cep të tepsisë sardelet. M’i la mua t’i haja dhe unë i hëngra pa e lutur më. E kuptova, se ishin përsëri bashkë në hallin tonë dhe në botën e atyre, në mes të maleve.
Gjethi çeli dhe u bë i madh, e mami përsëri nuk shkoi në fshat. Nuk shkonte se edhe pasi u bë më mirë, më thoshte: kot të shkoj, kaq pis sa jam unë nuk na japin gjë. Duart gjithmonë i mbante përpara vetes. Aty duhet të ishin lekët. Vazhdova me lakra të egra dhe oriz, sardelet i mbaja për ditën e keqe se nuk prisheshin. Mami me ditë, e merrte veten dhe priste dru. Me ditë nuk lëvizte vendit. Nuk më thoshte asgjë. Përpiqej të dridhte cigare, por kurrë nuk e bëri dot një të saktë. U përpoqa edhe unë ca për vete, e ca për të dhe nuk ia dola dot t’i bëja mirë. Mbështillja një si kaush me pak duhan, që ajo e ndizte. Kaq.
U bë aq shumë që nuk flas me njeri, sa fillova të flas me zogjtë. Ata janë kthyer të gjithë mes barit të lartë dhe shkurreve. Nuk kam kapur asnjë, se nuk ma bën zemra t’i mbys. Mami e drodhi më në fund vetë një cigare tamam, e mësoi si bëhet dhe nuk iu nda derisa e mbaroi krejt duhanin e qeses me gjithë letra. Pastaj ra në gjumë e nuk u zgjua për tri ditë. Unë i jepja nga pak supë me barishte e me oriz pa vaj. Ajo e hante, Nuk thoshte as më pëlqen, as nuk më pëlqen dhe binte në gjumë.
Kur dielli dukej sikur do dilte si në pranverë, filloi shi dhe u bë baltë çdo gjë. Vetëm barishtet u rritën më shumë dhe thëllëzat, që ngelën gjallë nga dimri, fluturonin nëpër fusha të tjera. Mami nuk u bë më mirë. Ashtu rrinte. Unë nisa të dal tek rruga e makinës e të lyp si jevgë ndonjë bukë. Jevgjit e mirëmbajtjes së rrugëve ishin më bujarët. Ashtu siç më thoshte babi dhe mami, të varfrit e kanë zemrën më të madhe se të pasurit. Të zinjtë më të bardhë se më të bardhët. Ata sa u mësuam me mua e ndoshta dëgjuan për hallin tonë, e linin bukën tek një beton i rrugës me një rrasë përsipër. Burri me mushkë nuk erdhi. E kam pritur, siç prisja babin nëpër ëndrra të më merrte në krahë, të më shpëtonte.
M’u duk sikur po më hanin morrat. U zgjova dhe pashë që mami po më fërkonte gishtat e këmbëve. Mollëzat ngjanin si domate e kuqe. Por kjo më kishte ndodhur edhe më parë në dimër.
Zgjohu shpirt, – më tha, – zgjohu!
Unë i hapa sytë, por po përtoja aq shumë sa bëra prapë sikur flija.
Zgjohu shpirt, zgjohu! – tha dhe më zbuloi.
U çova dhe e pashë që po vishte vetë çorapet dhe çizmet. U vesha dhe unë e shkuam në fillim tek burimi. U lamë me sapun nga fytyra e krahët dhe mbushëm ujë. Nuk thamë asnjë fjalë derisa u kthyen pas.
Duhet të lahemi! – tha mami dhe mori sëpatën. Preu dru e sa herë që bëja ta ndihmoj ma bënte shësht para buzëve, sikur nuk duhej të flisja se na dëgjonte njeri. Nuk u lamë edhe pse kishim dru. Nuk kishim se ku të laheshim, kështu sa u fërkuam edhe një herë me ujët të ngrohtë në fytyrë e në krahë. Lamë edhe këmbët dhe çorapet e grisura të leshit.
Dolëm nga llamarinat pa zbardhur dita. U nisëm drejt zyrave. Kishim prapë morra e na hante trupi e koka. Mami i lau pantallonat e saj me ujë të nxehtë e hi dhe nuk binte më era të keqe urine. Kur kaluam bigën e rrugës hasëm fshatarë. Nuk na folën. Nuk na panë as në sy edhe pse ishim në pikë të hallit. Vetëm çizmet e llastikut i kishim pa grisur. Rrobat nga dëbora e shkurret ishin grisur sikur të na kishin sulmuar qentë. Prej lakrave të egra u dobësuam aq, sa mami e lidhi pardesynë nga mëngët të mbante veshur pantallonat. Për mua preu një copë nga litari i çarkut. Litarin e shkretë, që e ruante si sytë e ballit. Pardesyja e saj bezhë ishte bërë krejt e zezë si zifti i rrugës.
Iu afruam zyrave dhe që nga larg e pamë Robertin. Ai nuk bëri sikur na pa. Ndaloi dhe shkoi pa na përshëndetur fare përpara nesh drejt zyrave të kooperativës. Kur unë dhe mami mbërritëm tek zyra e kryetarit, Roberti po priste tek porta. Trokiti përpara mamit dhe nuk na foli asnjë fjalë. Dera u hap dhe hyri brenda. Ne pritëm jashtë se ai na e bëri me dorë të prisnim. Mezi dëgjonim ndonjë fjalë, por unë kisha më shumë frikë, se mos mami ikte e na linte pa gjë. Sapo mami u mat të shkonte tek furra me dorën përpara vetes brenda në pantallona në sy të gjithë fshatarëve, që të nxirrte lekët për miell misri, kur u hap dera. Ajo e hoqi dorën dhe u fut brenda. Unë nuk e pashë në fytyrë, por dëgjova Robertin të thotë, ulu, ulu, të lutem pi një kafe dhe e porositi tek klubi. Mami e piu kafen me një cigare me filtër dhe shikonte nga unë sikur po bënte një gjë të madhe. Sikur po më thoshte, e shikon çfarë po bëj, po pi kafe si në restorant. Sytë i kishte të shkalafitur sikur qe zgjuar nga një ëndërr e tmerrshme. Pastaj Roberti solli nga jashtë një copë bukë me pak sallo derri më duket dhe ma dha mua duke më shtyrë brenda me shumë kujdes. Aty ishte kryetari dhe i plotfuqishmi. Ata më panë me inat, por nuk bënë xëc. Roberti e mori një karrige dhe më vuri bukën në tavolinë. Unë e hëngra e më ra si gur në bark, por yndyra më pëlqeu. Ulur shikoja vetëm kryetarin në fytyre. Mamin e kisha ne shpinë dhe Roberti nuk foli asnjë fjalë. Shkoi tek telefoni dhe kërkoi një numër në qytet.
Nuk punon linja, – na tha ne. Nuk i foli as kryetarit, as të plotfuqishmit. Pastaj kur mami mbaroi kafen, i dha një cigare tjetër dhe doli. Kurvat, – i tha kryetari të plotfuqishmit për ne dhe ne ishim aty. Nuk folëm. Pashë nga mami dhe ajo u mblodh u bë një grusht njeri. Roberti u kthye me një bukë të madhe dhe e preu me një biçak mbi tryezën e kryetarit. Asnjëri nuk foli një fjalë. Roberti iku përsëri, por u kthye edhe më shpejt. Një mushkë kishte ndaluar tek dyqani. Unë i pashë kafshës vetëm kokën dhe litarin e qafës. Roberti na solli djathë të butë dhe e la në tavolinën e kryetarit. Ata nuk thanë prapë gjë.
Kur Roberti doli për herë të tretë, i plotfuqishmi doli dhe unë e dëgjova që Roberti i tha: Ku po shkon? Kemi punë, – i tha ai.
Ktheu tani, – i tha Roberti, – Tani se e di ti! I plotfuqishmi nuk u kthye. Iku.
Bëj si të duash, – dëgjova Robertin të thotë, – ke punë me partinë tani, e tunde kokën si të duash ti…
U kthye brenda. Unë pashë kryetarin, Ai ishte i zbehtë si limon. Nuk foli asnjë fjalë. Roberti hapi një çantë që kishte në krah dhe nxori që aty një vezë të zier dhe ma la mua. Pastaj u mendua pak dhe mori pak nga veza ime dhe ia dha mamit. Kur ktheva kokën të shoh e pashë që mami po hante me sytë në tokë si e babëzitur djathin e butë. Roberti i shkoi pranë dhe i tha: Mjaft se ka prapë, mjaft se të bën dëm kaq shumë! Dhe pa një e pa dy ia hoqi nga duart, edhe bukën e misrit edhe djathin. I dha ujë dhe pa me një lloj qëndrimi ushtarak nga kryetari. Ai u zbeh edhe më shumë. Roberti e provoi përsëri telefonin dhe na tha ne:
Nuk punon! Kishim dimër të egër sivjet. Po më mirë do bëhen gjërat, mos u mërzisni. Se edhe ne kemi pasur shumë halle e punë, nuk ju kemi harruar me dashje, apo jo kryetar? Ai nuk ktheu përgjigje. Po thotë edhe kryetari! – tha Roberti.
Pasi tha këto, më ngriti një herë mua, e një herë mamin dhe na nxori jashtë. U kthye pas për të marrë çantën e vet të lëkurës si ato që mbani oficerët e ushtrisë dhe doli me ne. Shkoi tek furra dhe kur mami bëri të nxjerrë lekët nga aty poshtë, Roberti i tha:
Vend të mirë i paske gjetur o, shoqe! Rri tani ti, se i dimë ne ca punë. Mbaji aty ku i ke lekët!
Na futi në furrë dhe u ulëm në tokë ngaqë na ra buka rëndë. Furrtarja po qante në një qoshe. E dëgjoja që ngashërehej me fytyrë nga turra e druve me shpinë nga ne. Kur doli Roberti, burri i trashë ia futi në shpullë. Ajo nuk qau më. Erdhi dhe na dha një peshqir të lagur. Unë e mora në dorë, por mami nuk e preku. Roberti u kthye me sekretaren. Ajo na mori në zyrë. Porta e kryetarit ishte e hapur, por ai vetë nuk doli, edhe kur na pa me sy përsëri të futeshim tek sekretaria. Pasqyra e vogël e sekretares shkëlqeu, në një qoshe dhe unë e mora në dorë. Pashë fytyrën. Më kishin hyrë sytë brenda dhe nga bloza isha aq e nxirë sa nuk e njoha dot veten. Kur ia dhashë mamit, që të qeshnim pak, ajo bërtiti sikur të kishte parë ndonjë fantazmë. Roberti erdhi përsëri dhe la një sapun.
Shpejt, – i tha sekretares, – i di vetë ti, kjo është punë partie. E partia nuk të fal, kështu, kryetar! – bërtiste në drejtim të zyrës.
U lamë me ujë të ngrohtë pranë sobës. Sekretarja e ndezi aq fort sa na dolën djersë. Uji valoi si për supë në kusinë e madhe prej llamarine ku zinte bukën furrtarja.
Mami në fillim mbante derën se mos hynte njeri kur u lava unë, por sekretarja i tha rri rehat, se Roberti nuk lë njeri të hyjë. Kur po lahej mami e pashë e m’u kujtuan cicat që u tundi ushtarëve. I kishte tani aq të vogla sa të miat. Dyllë të verdha e si fiq të thatë. Edhe ajo më duket se e kuptoi se qeshi. Sekretarja u bë qull edhe vetë, por nuk tha asnjë fjalë.
Ra porta e zyrës në pjesën lart që kishte xham. Dikush trokiti me një gjë metalike. Sekretarja na fshehu pas porte dhe ne u mbështollëm me rrobat e pista. Një dorë burri u fut mbrapsht dhe i dha sekretares rroba minatorësh. Duhej të ishte me kurriz se i shikoja vetëm gishtin e madh të dorës së majtë. Pashë nga mami e ajo po luante me ujin në dysheme. U mbyll porta dhe unë u zhvesha përsëri fare – fare në sy të sekretares, e cila më tha të hiqja edhe të mbathurat. Ishte hera e parë për mua që më shikonte një njeri lakuriq, përveç mamit. Po mami nuk ishte mirë. Nuk dukej fare mirë, ndoshta e lara i bëri keq. Luante me ujin në dysheme me gishtat e këmbëve e sillej si balerinë. Nuk dukej se ndiente të ftohtë. Majat e gjinjve i ishin bërë si cungje, por ajo nuk më pa as në sy, kur i thashë të vishej. Mishi i ishte bërë si thëllëzë e rrjepur. Kur e pashë veten në pasqyrën e sekretares me rrobat e minatorëve e kuptova se pse Roberti bënte ashtu. Të lara ngjanim më keq se të pista. Bloza e zhuli na kishin mbuluar të gërvishturat, dobësinë, të nxirat nga të vrarat. Nuk më vinte më turp nga sekretarja, se më hyri frika për mamin.
Sekretarja na dha me vete një sapun e një qiri. Mami i kërkoi cigare dhe shkrepëse. Ajo doli dhe ne qëndruam aty duke pritur të thaheshin çorapet e grisura të leshit.
Nuk e di se si mami ia doli të fshehë lekët. Por kur iku sekretarja i mori brekët e vjetra e të bëra kërmë dhe i futi prapë përpara vetes. Një monedhë si flori i ra në tokë. E mori dhe e futi shpejt aty tek vendi përpara vetes dhe më pa si ujku në dimër, kur na bënte çiçin ditën, nga maja e pirgut të borës mbi qemerin e mureve. Unë e kuptova se nuk duhej të bëja zë.
Sekretarja u kthye dhe Roberti priste aty jashtë. Kur u hap porta për të dalë ne, e dëgjova që i thoshte dikujt, komunistët, komunistët, me një zë si urdhër. Kryetari kishte ikur fare se portën e kishte të mbyllur, por ndoshta ishte edhe brenda e nuk ia mbante të dalë. Ngaqë u lamë me ujë të ngrohtë, sa dolëm jashtë na u duk në fillim mirë, pastaj ngrimë nga i ftohti.
Roberti na futi tek furra e bukës dhe na dha bukë misri të ngrohtë me djathë dhie, që ishte shumë i mirë edhe pse vinte erë të keqe. Thamë flokët aty. U thamë mirë e mirë e Roberti nuk u duk për një orë a më shumë. Mami doli jashtë dhe e mori një bukë të vogël misri pa pyetur e pa paguar. E futi në xhep e doli. Unë i shkova pas. Të dyja ngjanim si minatorë, por rrobat nuk kishin asnjë morr e nuk na hante më trupi.
Sa dolëm jashtë e pashë në sy burrin me mustaqe e me mushkë. Ai na pa sikur atij vetë t’i kishin bërë një gjë shumë të keqe e sytë i zgurdullonte sa andej – këtej. Unë u tremba dhe u ktheva me vrap të më përqafonte mami. Isha e gëzuar se Roberti ia kishte bërë nac, kryetarit dhe të plotfuqishmit.
Mami e pa burrin me mustaqe që na sillte misër dhe nuk bëri asnjë shenjë. Ai mori mushkën dhe iku. Roberti u kthye me disa burra, ca ishin katundarë e ca ishin jevgj. Na e bëri me dorë të prisnim dhe kur edhi karroca e jevgut, ai shkoi tek dyqani dhe nxori jashtë llamarina të bukura si argjend. Të gjithë burrat u morën me materialet që po vinin mbi karrocë dhe nuk na e varën fare.
Unë po merresha me mamin, e cila hoqi çizmet dhe po lëvizte këmbët në erë. Nuk kishte thonj në asnjë gisht. Kishte vetëm shenjat e zeza të blozës e zhulit.
Mua më kishte rënë thoi i gishtit të madh në të dy këmbët, por thonjtë e tjerë edhe pse ishin të paprerë i kisha në vend. Roberti na hipi mbi llamarina në karrocën që mbante erë qelbësirë dhe eci pas me gjithë burrat e tjerë.
Kur mbërritëm në shtëpi nga një makinë e mirëmbajtjes së rrugës, Roberti mori një fuçi, që kishte mbajtur zift. I tha dikujt ta rrokulliste deri tek kasollja jonë. Kur shkuam pranë, mami u hodh nga karroca dhe vrapoi të flitet në llamarina. Nuk e ndali askush. Unë i shkova pas dhe e pashë që vuri kokën mbi gur e ra në gjumë.
Vdekja më e ëmbël se mjalti, në Shqipëri! — më tha para se të kalonte në kllapi.
Erdhën të gjithë ta zgjonin, por nuk përmendej. Edhe Roberti i foli. Pastaj u tha burrave ta merrnin e ta shtrinin në karrocë. E tërhoqën me kujdes po prapë u bë pis, me blozë e hi. Jashtë ata nuk e lanë të prekte në baltë. E shtrinë mbi një llamarinë të re dhe e mbuluan me batanijet e vjetra. Unë qëndrova me mamin. E putha, e laga, e putha prapë, e laga, por nuk u Zgjua. Roberti çoi dikë të vinte mjeku i fshatit, por ai nuk e gjeti. Ose nuk shkoi fare ta kërkojë. “Kush na do ne” thoshte gjithmonë mami, e shkreta, dhe më kujtohej fjala e saj edhe kur burrat punonin si të ishte punë për shtëpinë e vet. Tani, ajo po flinte se nuk kishte më hall për mua; kooperativa me Robertin erdhi më në fund deri tek ne, armiqtë më të rrezikshëm të partisë dhe popullit.
Burrat i ngritën trarët përsëri dhe e mbyllën çatinë me llamarina e gozhdë. Mami nuk hapi sytë me gjithë zhurmën. Kur çatia u mbyll e burrat ikën, Roberti i tha jevgut të rrijë dhe
pak sa të zgjohej mami dhe iku të bënte një gjë tjetër ndoshta, për ne. Ndoshta do merrte në telefon komitetin e partisë e do raportonte kryetarin dhe të plotfuqishmin.
Mami nuk u zgjua edhe kur u bë natë. Por sapo jevgu u mërzit duke pritur të zgjohej, dhe mori vesh që nuk ishim”dorë e zezë” i futi një të pickuar në prapanicë, aq të fortë, sa mami u hodh përpjetë si sorkadhe. Pastaj qeshi me të madhe e tha fjalë në gjuhën e tij, që nuk i kuptoja. Na la bukën që i kishte mbetur, djathë e qepë të kuqe dhe iku. Bukë misri jevgu, e bërë gjithë hi, por shumë më e mirë se ajo që bënte furra e fshatit, e patjetër edhe se ajo që bënte mami.
Ndezëm zjarr në mes të fushës e shikonim si ndriste çatia e re e llamarinës. Burrat na i kishin nxjerrë rrobat jashtë e drutë që mbetën nga puna, ishin pak e nuk na mbanin shumë zjarr. Po mami nuk ishte mirë dhe i hodhi të gjitha në prush menjëherë. U bë zjarr i madh. Ajo hidhej sa andej këtej dhe unë u ula e hëngra bukë misri me qepë. Djathin e lashë për mamin. Ajo kërceu sa u lodh, pastaj u këput në krahët e mi. Unë pashë zjarrin të shuhej ngadalë, e fytyrën e mamit të ndryshonte ngjyrat, derisa ra në paqen e gjumit. Edhe unë u këputa në një orë të natës dhe me zjarrin që shuhej, rashë në ëndrra nga ato kur je në gjumë e të duket vetja zgjuar. Mes duarve mbaja fytyrën e mamit si gjënë më të shtrenjtë në gjithë botën. Nuk do ta lëshoja, edhe sikur të më suleshin gjithë ujqit e malit.
Ka Zot! – thashë me zë si e bënte mami dhe më zuri gjumi.
U zgjova pa aguar nga i ftohti. Mora batanijet e pista dhe ia hodha mamit përsipër. Nëpër fushë lodronin kafshë e zogj, por nuk shiheshin. Zjarri qe shuar. I shikoja sa herë që bënim zhurmë dhe nuk dalloja se çfarë ishin. Shihja me shpresë se mos zjarri ndizej përsëri t’i trembte, por ato falë Zotit, nuk u afruan. Me kokën e mamit që flinte në duart e mia thashë derisa doli dielli, pa pushuar, pa pushuar, ka Zot! Ka Zot! Ka Zot!
shkupipress.soup.io
Leave a Reply