Bujar Abedinaj
Vijon nga pjesa e I –rë
Rikujtojmë, se “…Ky material është përgatitur nga ana ime në kuadrin e një nisme individuale gjatë muajit dhjetor 2008, lidhur me të ashtuquajturin ligj për hapjen e dosjeve dhe është shpërndarë në atë kohë (nën titullin “Në vend të mbrojtjes…”) në drejtim të Kabineteve të Presidentit të Republikës dhe të Kryeministrit të Shqipërisë, si dhe në adresë të Avokatit të Popullit, te disa OJF, te disa deputetë (diku te rreth 20 të tillë, duke përfshirë të dy palët), si dhe te ndonjë anëtar i Gjykatës Kushtetuese….”
….
4.- Ky ligj nuk respekton asnjë prej standarteve të kërkuara në mbështetje të Rezolutës nr. 1096 (1996) të Asamblesë parlamentare të KE lidhur me masat për çrrënjsojen e trashëgimisë komuniste, Rezolutë e cila është shprehur dhe ka mbajtur qëndrimin e vet edhe për masat administrative të lustracionit – me nismën e disa vëndeve ish komuniste.
Dokumenti bazë i përgatitur nga specialistët e KE që ka mbështetur miratimin e Rezolutës së sipërcituar (1096/1996) është ai me nr. 7568, datë 3 qershor 1996, (13) ku pjesa me interes gjithashtu mund të gjendet e përkthyer në shqip dhe e botuar edhe nga Revista “Tranzicioni Shqiptar dhe të Përndjekurit – nr. 7.” (14) Bazuar në dy dokumentet e përmendura, standartet lidhur me masat administrative të lustracionit mund të renditen si vijon:
Përmbajtja dhe kriteret e ushtrimit të lustracionit.
1.- Lustracioni apo dekomunizimi përfshin masat administrative ndaj personave ‘të cilët nuk kanë kryer krime por që mund të proçedohen sipas paragrafit 7’. (15) ‘Qëllimi i këtyre masave është të përjashtohen personat nga ushtrimi i pushteteve qeverisëse, nëse ata nuk mund të besohen se do t’i ushtrojnë ato në përputhje me parimet demokratike’, për arsye se:
a) nuk kanë treguar interes në këtë drejtim;
b) nuk i kanë besuar në të kaluarën;
c) nuk duken të motivuar që të fillojnë ta kryejnë një proçes të tillë tash e tutje. (Pragrafi 11 i rezolutës.)
Kujtojmë, se ky rekomandim është në kontekstin e 12 viteve më parë. Shqyrtimi vetëm i shkronjës ć, përmes faktit që një numër punonjësish vazhdojnë të jenë në mardhënie pune gjatë këtyre 12 viteve, i rrëzon të tria pikat. Pastaj, në rast të ndonjë implikimi të pjesshëm te individë të veçantë sipas klauzolave të shkronjës à dhe shkronjës ć, kjo nuk ka se si të lidhet me qëndrimin e tyre në të kaluarën (tani pas 18 vjetësh); ndaj këtu mund të thirren në ndimë proçeset e reformimit – nëse i shërbejnë vërtetë këtij qëllimi.
2.- “Asambleja thekson që në përgjithësi, këto masa janë të pajtueshme me një shtet demokratik e ligjor, nëse përmbushen disa kritere:
– Së pari, fajtorët – qofshin individë më tepër se kolektivë, duhet të vlerësohen rast-pas-rasti, ç’ka nënkupton nevojën për një aplikim individual (dhe jo kolektiv) të ligjeve të lustracionit.
– Së dyti,e drejta për t’u mbrojtur, konsiderimi i pafajshëm derisa të provohet fajësia, dhe e drejta për të apeluar në një gjykatë, të gjitha këto duhen garantuar.
Hakmarrja s’ka se si të jetë asfare qëllim i këtyre masave, as edhe nuk duhet lejuar keqpërdorimi social apo politik i proçesit të lustracionit që do të rezultojë…” (Rezoluta 1096, paragrafi 12.)
Kush preket nga lustracioni:
1.- Personat, që “nuk kanë kryer krime por që mund të proçedohen sipas paragrafit 7 e që gjithsesi kanë mbajtur pozita të larta gjatë regjimeve të dikurshme komuniste totalitare.” (Pragrafi 11 i Rezolutës 1096 (1996.)) Këtu fjala shkon vetëm për rastet, kur personi që ka mbajtur pozita të larta “qartësisht ka vepruar duke dhunuar të drejtat e njeriut”, pavarësisht pretendimeve nëse ‘veprimi i tij ka qenë kryer në zbatim të urdhërave’ nga instancat eprore. (Paragrafi 7 i Rezolutës 1096(1996.)) (Revista “Tranzicioni shqiptar dhe të Përndjekurit”, Nr.7, Tiranë 2006, faqe 41 – 43.)
2.- Personat që urdhëruan, kryen apo ndihmuan seriozisht në dhunimin serioz të të drejtave të njeriut mund të pengohen nga zënia e një pozicioni zyrtar; aty ku një organizatë ka kryer dhunime serioze të të drejtave të njeriut, një pjestar, agjent apo nëpunës do të konsiderohet si pjesmarrës në këto dhunime nëse ai ka qenë në pozicion kyç brenda kësaj organizate, përveç rastit kur ai mund të demonstrojë se nuk ka marë pjesë në planifikimin, drejtimin apo ekzekutimin e këtyre politikave, praktikave apo veprimeve.” (Udhëzuesi për masat e lustracionit…, shkronja h’. (16) Revista “Tranzicioni shqiptar dhe të Përndjekurit”, Nr.7, Tiranë 2006, faqe 55.)
Domethënë, mund të ketë raste përjashtimesh edhe për personat që mund të kenë pasur funksione kyçe brenda një organizate të regjimit totalitar komunist, në se plotësohen kushtet sipas shkronjës ‘h’ më sipër. Ndërsa për funksionet e thjeshta (në të kaluarën) duket se kufizimet nuk kanë asnjëfarë kuptimi.
3.- “Lustracioni i ‘bashkëpunëtorëve të ndërgjegjshëm’ është i lejueshëm vetëm në rastin e individëve që morën pjesë realisht përmes pozicioneve të tyre qeveritare (si rasti i shërbimeve të fshehta) në dhunime serioze të të drejtavetë njeriut, duke dëmtuar vërtetë të tretët, dhe që e dinin ose duhet ta dinin se sjellja e tyre ishte dëmprurëse.’ (Udhëzuesi për masat e lustracionit, gërma k.) (Vini re: këtu nuk flitet për çfarëdolloj ‘bashkëpunëtoritë ndërgjegjshëm’ por vetëm për atë pjesë midis radhëve të tyre, që kanë pasur ‘pozicione qeveritare’ dhe që përmes këtyre pozicioneve ‘kanë marë pjesë realisht’ në ‘dhunime serioze të të drejtave të njeriut’.)
Kush nuk preket nga lustracioni:
1.- “Asnjë person nuk mund t’i nënështrohet lustracionit vetëm sepse ka marë pjesë në një organizatë – apo në aktivitetet e saj – e cila ishte e ligjshme në kohën e kryerjes së këtyre aktiviteteve (përjashto çka parashikon nënparagrafi h’), apo për opinione dhe besime personale.” (Udhëzuesi, shkronja ĩ.) (Pra ish Sigurimi i Shtetit ishte i ligjshëm – së paku sepse ishte njësi strukturore nëpërbërje të ish Ministrisë së Punëve të Brendshme.)
2.- “Lustracioni nuk do të aplikohet për pozicione zyrtare me zgjedhje…” (Udhëzuesi, shkronja é.)
3.- “Lustracioni nuk do të aplikohet për pozicione të organizatave private apo gjysëm private…” (Udhëzuesi, shkronja ‘ f ’.)
4.- “Lustracioni nuk duhet të aplikohet për persona të cilët nuk kishin mbushur moshën 18 vjeç përgjatë kryerjes së akteve të lartpërmendura, të cilët vullnetarisht e me dëshirë të mirë braktisën apo mohuan anëtarësimet, nëpunësimet apo veprimet brenda organizatave të interesuara, përpara tranzicionit në një regjim demokratik – apo edhe për persona që vepruan të detyruar.” (Udhëzuesi, shkronja ĺ.)
Kushtëzimet gjatë zbatimit të lustracionit:
1.- “Lustracioni mund të përdoret vetëm për të eliminuar apo reduktuar fuqimisht kërcënimin që paraqet subjekti ndaj të cilit do të ushtrohet lustracioni, …çka lidhet me pozicionin e veçantë të këtij subjekti (që mban aktualisht), pozicion që mund të shfrytëzohet për dhunimin e të drejtave të njeriut apo bllokimin e proçesit të demokratizimit.” (Udhëzuesi, shkronja ‘ b ’.)
2.- “Lustracioni do të imponohet vetëm lidhur me akte, nëpunësim apo anëtarësim realizuar prej 1 janarit 1980 deri në rënien e diktaturës komuniste, pasiqë ka pak gjasa që dikush i cili nuk ka kryer dhunim të të drejtave të njeriut gjatë 10 viteve të fundit do ta bëjë një gjë të tillë në vijim…” (Udhëzuesi, shkronja ĵ.) Mund të pyetet: po gjatë 18 vjetëve më pas këtij 10 vitëshi, çfarë gjasash mund të ketë!?
3.- “Në asnjë rast dikush nuk mund t’i nënështrohet lustracionit pa iu siguruar ndihmë e qartë ligjore, përfshi por jo kufizuar të drejtën për t’u këshilluar (këshilltari ligjor t’i sigurohet, nëse subjekti nuk mund ta paguajë vetë), të ballafaqohet dhe sfidojë të dhënat e mbledhura kundër tij, të ketë dijeni lidhur me të gjitha të dhënat që e fajësojnë dhe e shfajësojnë, të paraqesë faktet e veta, të dëgjohet publikisht nëse e kërkon një gjë të tillë, ashtu si edhe t’i sigurohet e drejta për ankimim në një gjykatë të pavarur.” (Udhëzuesi, shkronja ‘m’.)
Fokusimi gjatë zbatimit të lustracionit:
1.- “Lustracioni do të kufizohet… për pozicione shtetërore të caktuara që nënkuptojnë përgjegjësi të mëdha në drejtim të përpilimit dhe zbatimit të politikave qeverisëse dhe praktikave që kanë të bëjnë me sigurinë e brendshme, apo pozicione shtetërore të caktuara në të cilat mundësohet apo realizohet dhunimi i të drejtave të njeriut, si në polici, shërbimin e inteligjencës dhe sigurisë, zyrat e gjyqësorit dhe prokurorisë.” (Udhëzuesi, shkronja d’.)
2.- Udhëzuesi në fjalë ndalet edhe lidhur me dy ligjet shiptare të lustracionit (të muajve shtator dhe nëntor 1995), ku te pika 56 rekomandon: “Për t’u bërë të pajtueshme me parimet e shtetit demokratik që funksionon mbështetur mbi ligj, ligji shqiptar do të duhet të ndryshohet në disa pika konformë me direktivat e dhëna në paragrafet e mëparshme. Do të përmendim vetëm më të rëndësishmet në vijim: a) Fusha e veprimit: aplikimi i ligjit do të kufizohet mbi personat e punësuar nga shteti në pozicione kyçë, ku do mundnin të dhunonin të drejtat e njeriut, përshembull në administratën shtetërore, në ushtri, në shërbimet e sigurisë; nuk do të preken kandidatët për t’u zgjedhur në parlament; do të kufizohet në veprime, punësim apo anëtarësi që konstatohet nga 1 janari 1980 deri në rënien e regjimit totalitar….”. (17)
Institucioni për administrimin e lustracionit:
1.- “Lustracioni duhet administruar prej një komisioni të pavarur specifikisht të krijuar prej qytetarësh të nderuar, emëruar nga kryetari i shtetit dhe aprovuar nga parlamenti.” (Udhëzuesi, shkronja á.)
Duke përfunduar, risjellim edhe një herë në vëmëndje se rekomandimet përlustracionin janë bërë në kontekstin e 12 viteve më parë (në 1996), ndërsa Rezoluta 1481 (2006) dhe draft-rezoluta që e ka mbështetur këtë të fundit nuk iu adresohen në asnjë moment masave administrative të lustracionit, por ndalen kryesisht te rekomandimet për rishikimin e legjislacionit kombëtar në përshtatje me politikën europiane të aksesit ndër arkivat, si dhe për krijimin e një komiteti ekspertësh të pavarur në nivel kombëtar, me detyrën e grumbullimit dhe vlerësimit të informacioneve mbi dhunimin e të drejtave të njeriut nga regjimet totalitare komuniste.
Megjithatë, në rast sforcimi, për arësye se Rezoluta 1481 (2006) i referohet Rezolutës 1096 (1996), ndoshta duke i përfshirë në këtë mënyrë edhe masat administrative të lustracionit (që në fakt nuk janë rekomandime të drejtpërdrejta por vetëm disa masa kushtëzuese dhe kufizuese nga KE, në lidhje me masat administrative të lustracionit të aplikuara me nisma individuale nga disa vënde të Lindjes), atëhere mendoj se duhen mbajtur parasysh edhe gjithë standartet e rekomanduara nga KE lidhur me lustracionin, që renditen më sipër.
5.- Ky ligj nuk është transparanet as me publikun dhe as me institucionet, pasi çorodit njerëzit duke mos u treguar rrugën e duhur për mbrojtjen e ligjshme dhe influencon te institucionet që të shkelin ligje të tjera.
a) Në raport me publikun:
Qëllimi i projekt-ligjit është ai i shprehur në nenin 1: “kontrolli i pastërtisë së figurës së çdo funksionari publik të zgjedhur apo emëruar.” Për rrjedhojë, objekti i vërtetë i këtij projekt-ligji mbetet të jetë ‘pastërtia e figurës’ (nenet 1 dhe 21,), ‘pastërtia e figurës morale’ (nenet 4, 16 dhe 20), ‘pastërtia morale’ (neni 13) dhe deri ‘padenjësia e figurës’ (neni 23, pika 2 dhe neni 24, pika 5, ) së çdo funksionari publik të zgjedhur apo emëruar.
Mirëpo koncepti i figurës morale të individit është diçka shumë më e gjerë se përmbajtja që përfshihet në kuptim të këtij projekt-ligji – pra bazuar vetëm te fakti se ku ka punuar zyrtari në administratën e regjimit të kaluar. Etiketimi i subjektit të verifikimit si me figurë morale të papastër, apo të padenjë e dëmton atë para publikut – që nuk meret shumë me brendësinë e ligjit ose me përmbajtjen e koncepteve.
Nga ana tjetër, figura morale ose padenjësia e individit ndryshon në varësi me rrjedhën e viteve. Tash, 18 vjet pas rënies së komunizmit, çdo individ ka të drejtë të kërkojë dëshminë e pastërtisë për këtë periudhë, që nuk ka kush t’ja lëshojë. Pra në këtë mënyrë mohoet e drejta për ndryshim dhe reformim; nga ana tjetër poshtërohen ata që realisht janë reformuar gjatë periudhës post-komunizëm.
Dhe mbi të gjitha, projekt-ligji nuk e përcakton pastërtinë e figurës morale duke u nisur nga qëndrimi moral që ka mbajtur çdo subjekt verifikimi, por duke u nisur nga detyra zyrtare që ka pasur. Dhe për më tepër ky vlerësim arbitrar parashikohet të publikohet në faqen zyrtare të Internetit.
Gjithashtu, sipas nenit 2 të projekt-ligjit anashkalohet objekti i vërtetë i përmendur më sipër, duke u shprehur në mënyrë të tjetërsuar, sikur objekti ka të bëjë me përcaktimin e papajtueshmërisë së disa “subjekteve dhe funksioneve të larta shtetërore”, me veprimtarinë publike në disa funksione e detyra të caktuara, që janë ushtruar në të kaluarën nga “zyrtarët” respektivë.
Pavarësisht referencës te ‘veprimtaria publike në të kaluarën’, në fakt, sipas nenit 3 dhe 4 duket se fjala nuk shkon për veprimtarinë e tyre konkrete individuale në raport me publikun, por për veprimtarinë e tyre në përgjithësi, ose funksionale, “për shkak të qenies si anëtar, drejtues, apo bashkëpunëtor në strukturat politikë-bërëse dhe zbatuese të dhunës së proletariatit apo të ish Sigurimit të Shtetit.”
Nga ana tjetër, megjithëse objekti i shprehur në ligj thuhet se lidhet me ‘përcaktimin e subjekteve dhe funksioneve’ të papajtueshme, në fakt ky ‘përcaktim’ bëhet fakt i kryer përmes nenit 3 dhe 4, kështuqë objekti i vërtetë për shqyrtimin e pastërtisë së figurës së zyrtarit mbetet realisht i pambuluar, duke u marë praktikisht vetëm me proçedurat e verifikimit nëse ndonjë nga kategoritë (kolektive) të personave të paragjykuar sipas nenit 4, koinçidon me ndonjë nga subjektet e verifikimit sipas nenit 3.
Në këtë mënyrë, objekti i verifikimit nuk ka të bëjë me veprimtarinë individuale të zyrtarit, por me veprimtarinë e përgjithshme për shkak të funksionit dhe/ose profesionit. Pra nuk del se mbi ç’bazë është bërë ky përcaktim ‘papajtueshmërish’, nuk dihet nëse ka pasur ndonjë studim mbi mekanizmin e funksionimit të strukturave të shtetit totalitar komunist dhe mbi përgjegjësitë apo kompetencat respektive të këtyre mekanizmave në funksion të politikë-bërjes, vendim-marrjes, apo zbatimit.
Gjithashtu, ndërsa në titull projekt-ligji iu referohet ‘figurës së funksionarëve të lartë të administratës publike dhe të të zgjedhurve’, te objekti projekt-ligji i referohet termit ‘zyrtar’, me qëllim për ta zbritur nivelin e veprimit nga funksionarët e lartë deri te nivelet më të ulta të administratës, duke i futur të gjithë në një thes, pavarësisht funksioneve e detyrave specifike që ka ushtruar secili gjatë regjimit totalitar.
Ky qëllim ekspozohet konkretisht te nenet 3 dhe 4, ku në disa pika referenca zbritet deri në nivelin ku veprimtaria sipas funksionit identifikohet me profesionin. Për pasojë kemi, që nga njëra anë objekti i projekt-ligjit reklamohet për publikun se përfshin vetëm funksionarët e lartë të administratës, ndërsa nga ana tjetër diskriminon edhe pakicat shoqërore në nivelet më të ulta.
Në këtë mënyrë, subjektit që ka mbuluar funksione legale i mohoet e drejta e ankimimit për atë çka cënohet realisht, pra për pastërtinë e figurës së tij morale, duke ia lidhur të drejtën e ankimimit vetëm me faktin nëse ka punuar apo jo në funksionet e përmendura apo me çështjet proçeduriale të verifikimit të këtij funksioni, që kur është legal – nuk ka se si të kundërshtohet. Por edhe kur funksioni është ilegal, sërish e drejta e mbrojtjes kufizohet vetëm në aspektet proçeduriale të verifikimit të faktit të ilegalitetit të këtij funksioni, ndërsa nuk përmendet e drejta e ankimimit për verifikimin e pastërtisë së figurës morale mbi bazën e veprimtarisë konkrete individuale, që ka pasur secili.
Një moment tjetër i mungesës së transparencës ndaj publikut ka të bëjë me faktin, se në kalimin nga koncepti i pastërtisë morale te padenjësia për ushtrimin e detyrës, projekt-ligji spekulon me konceptet e logjikës për të fshehur qëllimin. Konkretisht, kemi kalimin nga koncepti i ‘dëshmisë së pastër të figurës morale’ (neni 20, pika 1, shkronja á), te koncepti i ‘dëshmisë së verifikimit të figurës morale’ sipas formularit të aneksit B/1 bashkëlidhur ligjit, në rastet ‘kur rezulton se subjekti i verifikuar është i përfshirë në veprimtari të epërcaktuara në nenin 4’ (neni 20, pika 1, shkronja b’) – që me fjalë të tjera, në vlerësimin tim, mund të perifrazohet si ‘dëshmi e papastërtisë së figurës morale’.
Pastaj, projekt-ligji devijon në mënyrë mashtruese te neni 23, pika 2 mbi ‘pasojat e dëshmisë së papastërtisë morale’ (të shprehur me fjalë të tjera), që përfshin thirrjen e subjektit të verifikuar dhe njoftimin e tij ‘për skualifikimin nga vazhdimi i mëtejshëm i proçedurës së emërimit ose zgjedhjes për shkak të padenjësisë së figurës sëtij.’ Influencimi që synohet të arrihet ‘përmes thirrjes dhe njoftimit të skualifikimit’, duket se lidhet me ‘deklarimin/ose depozitimin e dorëheqjes së menjëhershme nga detyra’ të subjektit të verifikuar. (neni 24, pika 4.)
Mirëpo njoftimi i skualifikimit është “njoftim skualifikimi” dhe jo vendim, ndërsa ‘dëshmia e papastërtisë morale’ (për një aktivitet të kaluar) shitet si ‘padenjësi figure’, e cila në fakt i referohet vendit të punës që subjekti i verifikimit e ka aktualisht, ose që mund ta pretendojë për të ardhmen.
Pra për efekt transparence, më mirë të përcaktohet qartë se kush është organi kompetent që vendos për ‘padenjësinë e figurës’ në lidhje me vendin e punës të subjektit: Autoriteti i Kontrollit të Figurave apo Institucioni që ka të punësuar subjektin e verifikimit, me qëllim që të interesuarit të dinë ku të ankohen për çfarë dhe ndaj kujt.
b) Në raport me Institucionet:
Gjithçka mund të bëjë ‘Autoriteti i Kontrollit të Figurave’ është të verifikojë papajtueshmërinë mes funksioneve e detyrave të listuara sipas nenit 3 me ato të listuara sipas nenit 4 dhe të lëshojë çertifikatën e pastërtisë (ose papastërtisë), duke synuar apo imponuar dorëheqjen e subjektit të verifikuar(neni 24, pika 4).
Vendimet e tjera që mundësojnë realisht largimin nga detyra të subjektit, mbeten në dorën e vetë subjektit, ose të institucionit që e ka punësuar. Konkretisht, “kur subjekti i verifikuar deklaron se nuk dëshiron të japë dorëheqjen nga funksioni, atëherë brenda dhjetë ditëve nga seanca informuese, mbi bazën e dëshmisë së verifikimit, përfundojnë marrëdhëniet e tij të punës me motivacionin ‘padenjësi e figurës së funksionarit’.” (neni 24, pika 5.)
Por si do të përfundojnë mardhëniet e punës me këtë motivacion kur, sipas ligjit për statusin e punonjësit të SHISH, një motivacion i tillë nuk parashikohet as në rastet e ‘lirimit nga detyra’ (18) dhe as në rastet e ‘llojeve të masave disiplinore’? ” (19) Duket, se këtu nuk jemi më në terrenin e kompetencave të Autoritetit të verifikimit.
Tashmë drejtuesit të Institucionit të interesuar i bie të influencohet nga shprehja e butë e ‘përfundimit të mardhënieve të punës’, që të nxjerë vendimin e pushimit nga puna, shpesh në kundërshtim me ligjin e vet organik në fuqi, madje me motivacionin ‘padenjësi e figurës së funksionarit’, të deleguar por jo të dëshmuar (zyrtarisht) nga vetë autoriteti i verifikimit. Në fund të fundit, ‘përfundimi i mardhënieve të punës’ mund të vijë si pasojë e vendimit të titullarit të Institucionit për lirimin nga detyra apo përjashtimin nga shërbimi, por nuk mund të shërbejë njëkohësisht edhe si shkak, pa u provuar dhe dëshmuar zyrtarisht fakti i ‘padenjësisë’.
Me sa duket, mundësia e shkeljes së ligjeve të veta organike lidhur me rastet e largimit nga detyra të punonjësve është lënë në dorën (apo guximin për të vepruar në mënyrë të paligjshme) e vetë institucioneve që kanë të punësuar subjektet e verifikimit, përderisa edhe sipas nenit 25, pika 2 parashikohet, që “Autoriteti bën publike në faqen zyrtare identitetin e të gjithë zyrtarëve të kualifikuar si të papajtueshëm për të vazhduar detyrën, për të cilët nuk është zhvilluar proçedura e skualifikimit, sipas nenit 23 të këtij ligji, apo nuk ka përfunduar marrëdhënia e punës, sipas nenit 24 të këtij ligji.”
III.-Përsa i përket kërkesës për shfuqizimin ose ndryshimin dhe riformulimin e neneve dhe pikave të veçanta në ligjin e lartpërmendur, si të papajtueshme me Kushtetutën, shkaqet mund të lidhen me çështjet e mëposhtëme.
Në mungesë të ligjit të miratuar nga Kuvendi i Shqipërisë, referencat te nenet e veçanta janë sipas projekt-ligjit të paraqitur nga Komisioni i Ligjeve në Kuvend. Nenet e kontestuara janë grupuar në tre pjesë, sipas veçorive të përmbajtjes.
1.- Në këtë kontekst, lind nevoja e çfuqizimit ose e riformulimit të saktë dhe konseguent : e nenit 2 mbi objektin e ligjit, i shkronjës ĝ të nenit 3 mbi subjektet e verifikimit, i shkornjës ‘ ç’ dhe shkronjës ‘dh’ të nenit 4 mbi papajtueshmërinë e funksioneve dhe i pikës 1 të nenit 22 mbi ankimin gjyqësor, pasi cënojnë disa të drejta e liri themelore dhe kushtetuese.
Sipas nenit 2, “Objekti i këtij ligji është përcaktimi i subjekteve dhe funksioneve të larta shtetërore të cilat janë të papajtueshme me veprimtarinë politike të zyrtarit për shkak, të qenies si anëtar, drejtues, apo bashkëpunëtor në strukturat politikëbërëse dhe zbatuese të dhunës së proletariatit apo të ish sigurimit të shtetit për periudhën 29 nëntor 1944 deri 8 dhjetor 1990, rastet e papajtueshmërisë dhe proçedurat e verifikimit dhe pasojat e këtyre proçedurave.”
Së pari, objekti i ligjit devijon nga qëllimi i tij për kontrollin e pastërtisë së figurës së çdo funksionari publik të zgjedhur apo të emëruar për shkak të veprimtarisë së tij individuale në dhunimin e të drejtave dhe lirive të njeriut, te paragjykimi aprirori i papajtueshmërisë së funksioneve mbi bazën e asaj se çfarë ka qenë dhe jo se çfarë ka bërë.
Në këtë mënyrë, personit të prekur i mohoet praktikisht e drejta e mbrojtjes, përmes kufizimit të ankimimit vetëm për çështjet proçeduriale lidhur me konfirmimin e përkatësisë së funksionit apo detyrës që ka pasur gjatë regjimit totalitar(duke ankimuar dëshminë negative të verifikimit (neni 22, pika 1) – që mbështetet te koncepti i papajtueshmërisë me ndonjë nga detyrat/cilësitë sipas nenit 4), pa pranuar ankimimin ose pretendimet në lidhje me qëndrimet e rregullta ligjore e morale gjatë ushtrimit të detyrës që ka pasur.
Për sa sipër lypset të mbahen parasysh e respektohen: nenet 4, 29, 30, 31, 32, 42 dhe 43 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë; neni 14 i Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike; si dhe neni 6 dhe neni 13 i Konventës për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore, me amendimet dhe ndryshimet që e kanë pasuar. (Citimet e drejtpërdrejta të pikave e neneve në fjalë gjenden te materiali bashkëlidhur.)
Së dyti, ka inkonseguencë në përdorimin e disa termave të njejtë, duke u dhënë kuptime të ndryshme në raste të ndryshme, veçanërisht te nenet 3 dhe 4.
Termi i ‘subjekteve dhe funksioneve të larta shtetërore’ më sipër, sipas përmbajtjes së nenit 2, iu referohet vetëm subjekteve dhe funksioneve të larta që pretendohen apo mbahen aktualshit nga ‘zyrtarët’, që do të thotë se këto dy koncepte do duhej të përdoreshin vetëm te neni 3 mbi “subjektet e verifikimit”, por jo edhe te neni 4 mbi ‘papajtueshmërinë e funksioneve’, që do duhej të lidhej me veprimtarinë individuale/personale të çdo zyrtari në regjimin totalitar komunist.
Megjithëse në termin e ‘subjekteve dhe funksioneve të larta shtetërore’ mbimeri ‘të larta shtetërore’ duket se lidhet jo vetëm me funksionet por edhe me subjektet, te neni 3 për disa lloje subjektesh ky cilësim ‘harrohet’, duke përfshirë në disa raste çfarëdolloj zyrtari, çka bie në kundërshtim edhe me vetë titullin e ligjit, që i dedikohet ‘funksionarëve të lartë të administratës publike dhe të zgjedhurve’.
Konkretisht, sipas nenit 3, përcaktohet: “Subjekt i verifikimit sipas këtij ligji, janë të gjithë funksionarët publikë, të zgjedhur apo të emëruar, të cilët aktualisht ushtrojnë apo do të ushtrojnë një nga funksionet e mëposhtëme: …g) Në Shërbimin Informativ Shtetëror (SHISH), në Shërbimin Informativ Ushtarak (SHIU) dhe çdo shërbim tjetër inteligjent;…”
Pra përmes nenit 3 realizohet kalimi nga termi ‘funksionar i lartë’ (në nenin 2) te ‘të gjithë funksionarët publikë’, që ushtrojnë apo do të ushtrojnë një nga ‘funksionet’ e mëposhtëme (në nenin 3), ku vetëm në rastin e Shërbimeve inteligjente (dhe Gardën e Republikës) bëhet një përjashtim, duke përfshirë praktikisht çfarëdolloj funksioni. Pra këtu koncepti ‘funksionar i lartë’ është shndërruar në ‘funksionar’, për të përfunduar në ‘funksion’.
Mirëpo, së paku sipas ‘Fjalorit Elektronik Shpjegues’ (FESH) shqip-shqip, ‘funksionar’ (20) është barazi me ‘funksionar i lartë’. Por ky fjalor ka një mëdyshje kur vjen fjala për termin ‘funksion’ duke e lidhur me një ‘detyrë, zakonisht të rëndësishme a të lartë’, pra që, me një lloj sforcimi, nuk përjashton edhe detyrat më pak të rëndësishme. (21)
Në këtë mënyrë, te neni 3 i është hapur rruga si subjekt verifikimi (megjithëse me një sintaksë jokorrekte) – ‘çdo funksionari publik’, ‘që ushtron apo do të ushtrojë një nga funksionet e mëposhtëme…’, ku përfshihet edhe SHISH-i (gërma ‘g’), në rastin e të cilit nuk hyn në punë (nuk përmendet) as termi ‘funksion’.
Pra në kuadrin e nenit 3 kemi dy risi: së pari, për Shërbimet Inteligjente (dhe Gardën e Republikës) termi funksion nuk përmendet fare, me qëllim për të përfshirë në subjektet e verifikimit çfarëdolloj funksioni dhe detyre në këto shërbime; së dyti, në disa raste të tjera, përmenden shprehimisht disa funksione të veçanta, që dallohen qartë se nuk përfaqësojnë funksione të larta, në kuadrin e institucioneve ku shërbejnë.
Tash kalojmë te neni 4, mbi papajtueshmërinë e funksioneve, ku thuhet: “Pastërtia e figurës morale të funksionarit publik, të përcaktuar në nenin 3 të këtij ligji, është e papajtueshme me mbajtjen prej tij… të një prej detyrave/cilësive të mëposhtëme:…ç) Ministër, Zv. Ministër i Punëve të Brendshme dhe çdo punonjës i Organeve të Sigurimit të Shtetit; d) personat që kanë mbaruar Shkollën e Lartë të Ministrisë së Punëve të Brendshme në profilin e Sigurimit, ose kanë kryer kurse tre mujore e lart po në këtë profil, ose në analoget e tyre brenda apo jashtë shtetit dhe që kanë punuar si hetues, prokurorë apo gjyqtarë, pa qenë të diplomuar “jurist”;…” (Ngjashmërisht mund të përmendet edhe gërma ġ, e ndonjë tjetër.) Por edhe mund të shtohet: Po “Shkolla e Partisë ‘Vladimir Iliç Lenin’” përse është harruar !?
Në këtë mënyrë, duke e ndërlidhur papajtueshmërinë e funksioneve (aktuale) jo vetëm me mbajtjen e funksioneve të larta gjatë regjimit totalitar, por edhe me çfarëdolloj funksioni dhe detyre tjetër sado të ulët në atë periudhë, në fakt kemi degradimin nga papajtueshmëria për shkak të funksionit (që nënkupton një funksion të lartë) në papajtueshmërinë për shkak të punës, të profesionit dhe të shkollimit, që janë pjesë e të drejtave themelore të njeriut.
Për sa sipër lypset të mbahen parasysh e respektohen: a) neni 49 dhe neni 52 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë; b) pika 1 e nenit 23 të Deklaratës së Përgjithshme mbi të Drejtat e Njeriut (1948); c) neni 6, neni 7 dhe neni 9 i Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore; d) Karta Sociale Europiane me Protokollin Shtesë të Saj në lidhje me të drejtën e ankimimit kolektiv ndaj shtetit që i ka ratifikuar ato; e) të gjitha rekomandimet sipas gërmave nga à në m’ të Dokumentit nr. 7568, datë 03.06.1996, që ka mbështetur Rezolutën e Asamblesë Parlamentare të KE nr. 1096 (1996), lidhur me masat administrative të lustracionit. (Citimet e drejtpërdrejta të pikave e neneve në fjalë gjenden te materiali bashkëlidhur.)
2.- Më tej, lind nevoja e çfuqizimit ose e riformulimit të saktë të shkronjës b’, në pikën 1 të nenit 20 mbi rezultatet përfundimtare të proçedurës së verifikimit, si dhe të pikës 5 të nenit 24 mbi pasojat e dëshmisë në rastin e personave në detyrë, pasi cënojnë disa prej të drejtave e lirive themelore dhe kushtetuese.
Te shkronja b’ e pikës 1 të nenit 20 theksohet: “Kur rezulton se subjekti i verifikuar është i përfshirë në veprimtaritë e përcaktuara në nenin 4 të këtij ligji, vendos të lëshojë dëshminë e verifikimit të figurës morale sipas formularit të aneksit ‘B/1’ bashkëlidhur këtij ligji….”
Në fakt, veprimtaritë e përcaktuara në nenin 4 nuk kanë qenë as të kundërligjshme dhe as të pamoralshme – sipas vendit dhe kohës kur janë zbatuar. Objekt i ndëshkimit mund të jenë vetëm rastet kur verifikohet dhe vërtetohet se janë shkelur ose tejkaluar ligjet në fuqi, sipas të drejtës kombëtare dhe ndërkombëtare, apo kur veprimet dhe mosveprimet e ndonjë personi (konkret, individual) ‘konsideroheshin të penalizueshme sipas parimeve të përgjithshme ligjore të miratuara nga kombet e qytetëruara.’ Ose së paku, duhet verifikuar dhe vërtetuar që një person konkret ‘ka vepruar qartësisht duke dhunuar të drejtat e njeriut.’ (Rezoluta 1096 (1996), neni 7.)
Për rrjedhojë, te pika më sipër (shkronja b’ e pikës 1 të nenit 20 të projekt-ligjit në fjalë) duhet ndryshuar jo vetëm objekti i verifikimit por edhe përmbajtja e dëshmisë së verifikimit, ku pastërtia e figurës duhet të lidhet me përshkrimin e shkeljeve konkrete ndaj të drejtave dhe lirive të njeriut.
Te pika 5 e nenit 24, theksohet: “Kur subjekti i verifikuar deklaron se nuk dëshiron të japë dorëheqjen nga funksioni, atëherë, brënda dhjetë ditëve nga seanca informuese, mbi bazën e dëshmisë së verifikimit, përfundojnë mardhëniet e tij të punës me motivacionin “padenjësi e figurës së funksionarit.”
Nëse gërma b’ e pikës 1 të nenit 20 rregullohet sikurse është paraqitur pak më lart, atëhere pika 5 e nenit 24, si më sipër, do kishte një farë kuptimi, në sensin e rëndimit moral të “padenjësisë së figurës së funksionarit.”
Por ndëshkimi i mosdorëheqjes me motivacionin e “padenjësisë së figurës së funksionarit” mendoj se nuk shkon, pasi mund të qëndrojë edhe e kundërta, ku dhënia e dorëheqjes të përbëjë në vetvete një qëndrim të padenjë të funksionarit, në raport me interesat e vëndit, mbarëvajtjen e punës dhe mbrojtjen e të vërtetës. Por, gjithashtu, preket edhe e drejta ‘për të jetuar me dinjitet’, si dhe e drejta ‘për të gëzuar frytet e progresit social.’ (Më konkretisht: Deklarata e OKB-së për Progresin Social dhe Zhvillimin, viti 1969, neni 1; si dhe Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, neni 3.)
Përveç konkurimit nga mbrojtja e këtyre të drejtave, sugjerimi (a nuk di ç’emër t’i vë tjetër) i ‘përfundimit të mardhënieve të punës’ me motivacionin e ‘padenjësisë së figurës së funksionarit’ bie në kundërshtim me ligjet organike të Institucioneve të veçanta, përkatësisht me ligjin për Statusin e punonjësit të SHISH, në rastin tonë.
Së pari, sipas Statusit të punonjësit të SHISH, nuk flitet për ‘ndërprerje të mardhënievetë punës’ por për ‘lirim nga detyra’ ose ‘përjashtim nga Shërbimi’.
Së dyti, motivacioni i ‘padenjësisë së figurës së funksionarit’ nuk bën pjesë në motivacionet që justifikojnë lirimin nga detyra, apo përjashtimin nga Shërbimi.
Së treti, ‘përfundimi i mardhënieve të punës’ nuk mund të bëhet pa dalë më parë urdhëri i drejtuesit të Institucionit, ku të flitet për ‘lirim nga detyra’, ose ‘përjashtim nga shërbimi’, sipas motivacionit të parashikuar në raste të tilla.
Së katërti, pohimi në ligj për ‘ndërprerejn e mardhënieve të punës’ nuk specifikohet se kujt i adresohet: Autoritetit të verifikimit, subjektit të prekur, drejtuesit të institucionit apo të treve së bashku; (në fakt, kur flitet për ndërprerje të marë-dhënieve të punës, kjo mbetet të jetë më tepër ndërprerje e punës midis palëve të përfshira në këtë mardhënie, se sa ndërprerje e njëanshme.)
Së pesti, në ligj specifikohet që Autoriteti i verifikimit lëshon dëshminë e verifikimit (sipas gërmës b’ – domethënë dëshminë e papastërtisë së figurës morale) por nuk thuhet se me çfarë dokumenti tjetër e shoqëron cilësimin e ‘padenjësisë së figurës së funksionarit’ (cilësim që bëhet vetëm pas lëshimit të dëshmisë negative të verifikimit dhe refuzimit të dorëheqjes për shkak të kësaj dëshmie). Përndryshe, mbi çfarë dokumenti do të mbështetet ndërprerja e mardhënieve të punës, në kushtet kur fuqia e dëshmisë së verifikimit sipas ligjit është vetëm influencimi i ‘deklarimit ose depozitimit të dorëheqjes së menjëhershme nga detyra’ (neni 24, pika 4) nga ana e subjektit të verifikimit?
Pra që drejtuesi i institucionit të interesuar të proçedojë për ‘ndërprerjen e mardhënieve të punës’ duhet të mbështetet ose te dokumenti i dorëheqjes nga subjekti i verifikuar (në rastin kur bëhet me gojë para Autoritetit të verifikimit, besojmë se duhet të konfirmohet me shkrim nga ky i fundit – neni 24, pika 4), ose Autoriteti duhet të autorizohet për lëshimin e një dëshmie tjetër, ku të vërtetohet ‘padenjësia e figurës së funksionarit’, të cilën duhet t’ia paraqesë drejtuesit të Institucionit të interesuar, në mungesë të dorëheqjes.
Kjo edhe për arsye se, ‘dëshmia e verifikimit të pastërtisë së figurës’ i referohet një pastërtie të kaluar, ndërsa ‘dëshmia e padenjësisë së figurës së funksionarit’ i referohet të drejtës së tij për ushtrimin e disa funksioneve në të tashmen, apo të ardhmen. Përndryshe, drejtuesi i Institucionit nuk ka se ku ta mbështesë padenjësinë e funksionarit të vet, sidomos në kushtet kur funksionari gjatë gjithë viteve të fundit ka provuar se ka qenë i denjë në ushtrimin e detyrës dhe shpesh herë duke qenë i papërfolur ose shumë më pak i përfolur se sa zyrtarë te tjerë, të çdo rangu qofshin.
Së gjashti, mekanizmi i përcaktimit të kompetencës së Autoritetit vetëm për lëshimin e dëshmisë së verifikimit të papajtueshmërisë së funksioneve dhe lënia pa autor e cilësimit të ‘padenjësisë së figurës së funksionarit’ por duke e quajtur si motiv të ligjshëm për ndërprerjen e mardhënieve të punës, që mund të ndodhë vetëm pas ushtrimit të kompetencave të caktuara (ligjore) nga titullari i Institucionit të interesuar, e përcjell vjedhurazi te ky i fundit jo vetëm përgjegjësinë e përdorimit faktik të këtij motivacioni por, si rrjedhim, edhe marjen e tij si të mirëqenë, kur ky motivacion nuk është provuar ligjërisht.
Kjo sepse dëshmia e verifikimit të papajtueshmërisë së funksioneve (dhe për më tepër e verifikimit të papajtueshmërisë midis funksioneve e detyrave të listës sipas nenit 3 dhe funksioneve e detyrave të listës sipas nenit 4 – se asgjë tjetër nuk verifikohet) nuk e provon ‘padenjësinë’.
Pra nga njëra anë, ligji quan padenjësi të figurës së funksionarit çfarëdolloj qëndrimi refuzues nga ky i fundit për dhënien e dorëheqjes në rastin e dëshmisë negative dhe nuk pranon asnjë lloj ankese lidhur me faktin e padenjësisë, nga ana tjetër ligji kërkon nga drejtuesi i çdo institucioni të interesuar që ta marë si të mirëqenë këtë motivacion ‘për ndërprerjen e mardhënieve të punës’, duke e nxitur (vjedhurazi) që të shkelë mbi kompetencat e veta ligjore dhe të nxjerë një urdhër apo vendim tjetër (të ndryshëm nga ndërprerja) dhe në kundërshtim me ligje të tjera, vetëm e vetëm për të sjellë pasojën e ‘ndërprerjeve të mardhënieve të punës’, sipas këtij ligji.
Në këtë mënyrë, ky ligj së bashku me Autoritetin e verifikimit pretendojnë të rrinë mënjanë, duke vështruar me kërshëri përplasjen e institucioneve të interesuara me subjektet e verifikimit, ku këta të fundit mund të ankohen për lirimin nga detyra, por jo edhe për motivacionin e këtij lirimi, që nuk është i vetë institucionit.
Po vallë, a ka të drejtë dejtuesi i institucionit që t’i ndërpresë mardhëniet e punës me punonjësin e vet për motive të paverifikuara nga vetë Institucioni i interesuar? Subjekti i dëmtuar do të ankohet veçmas për motivacionin e ‘padenjësisë së figurës së funksionarit’ dhe veçmas për faktin apo vendimin e ‘ndërprerjes së mardhënieve të punës?’ Për motivacionin e ‘padenjësisë së figurës së funksionarit’ do të hedhë në gjyq njërin institucion ndërsa për lirimin nga detyra me këtë motivacion do të hedhë në gjyq institucionin tjetër? Duket sikur cyten disa institucione, që së bashku t’u kundërvihen disave prej të drejtave dhe lirive themelore të njeriut (pra të individëve).
Për sa sipër lypset të mbahen parasysh e respektohen edhe një herë gjithë normat kushtetuese e ligjore, që adresohen te çështja pararendëse, Nr. 1.
3.- Gjithashtu, lind nevoja e çfuqizimit ose e riformulimit të saktë të pikës 1 të nenit 18 mbi marjen e të dhënave dhe të pikës 1 të nenit 26 mbi të drejtën për t’u njohur me dosjet personale, si të padrejta dhe diskriminuese..
Sipas pikës1 të nenit 18, përcaktohet që “Autoriteti, në funksion të përmbushjes së detyrave të ngarkuara me ligj, kërkon t’i vihen në dispozicion të gjitha materialet arkivore, duke përfshirë edhe dokumentacionet e Partisë së Punës të Shqipërisë, nga të cilat mund të meren të dhëna për veprimtarinë e Sigurimittë Shtetit dhe të personave të veçantë, që kanë të bëjnë me zbatimin e këtij ligji.”
Ndërsa sipas pikës 1 të nenit 26, përcaktohet që “Çdo shtetas shqiptar ka të drejtë të njihet me të dhëna personale në lidhje me atë që përmbajnë dosjet e sigurimit të shtetit, sipas përcaktimeve të këtij ligji.”
Pra në ndryshim nga sa kërkohet sipas Rezolutës së Asamblesë Parlamentare të KE, nr. 1481 (2006) me rekomandimet në draftin që e ka mbështetur, si dhe nga pika 10 e Rezolutës së Kuvendit të Shqipërisë, nr. 11, datë 30.10.2006, “Për dënimin e krimeve të kryera nga regjimi komunist në Shqipëri”, hapja e arkivave sipas projekt-ligjit (apo ligjit) në fjalë kufizohet, vetëm për sa lidhen me ish Sigurimin e Shtetit.
Në këtë mënyrë, gjithë forca goditëse e ligjit (dhe e presionit të opinionit publik që pason si rezultat) përqëndrohet vetëm te një kategori sociale e kufizuar e shoqërisë, që lidhet me ish punonjësit e Sigurimit të Shtetit, pavarësisht se debatet mediatike fokusohen te kërcënimi ndaj kategorive të tjera sociale (si prokurorë, gjyqtarë apo hetues, etj.), a thua se vetëm për ish punonjësit e Sigurimit ligji nuk ka parashikuar asnjë lloj kufizimi.
Në fakt, këto dy pika të ligjit përmbajnë një qëndrim të padrejtë dhe diskriminues ndaj ish punonjësve të Sigurimit të Shtetit (në raport me kategoritë e tjera sociale që preken nga ky ligj), pasi spektri i krimeve të komunizmit, i autorëve dhe aktorëve, por sidomos i dokumentacionit që i provon këto krime (për aq sa mund të provohen) është shumë më i gjerë nga ç’kërkohet të hapen me këtë ligj. (Përndryshe, mund të eksperimentohet edhe aksesi në arkivat e Partisë së Punës të Shqipërisë dhe të levave të tjera të saj, për t’i shqyrtuar krimet e komunizmit edhe nga pikëpamja profesionale e Shërbimit të fshehtë, (të kaluar dhe/apo të tashëm.)
Për sa sipër lypset të mbahen parasysh e respektohen: a) përcaktimet e Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë në nenet 15, 17 dhe 18; b) pika 10 e Rezolutës së Kuvendit të Shqipërisë, nr. 11, datë 30.10.2006, “Për dënimin e krimeve të kryera nga regjimi komunist në Shqipëri”; c) gërma à dhe b’ e çështjes V’, te pika 4 e Draft-Rekomandimeve që kanë mbështetur Rezolutën 1481 (2006) të Asamblesë Parlamentare të KE; d) neni 26 i Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike, nenet 4 dhe 5 të Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore, neni 14 i Konventës për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore me shtesat dhe amendimet përkatëse, si dhe neni 1 i Protokollit nr. 12 të Konventës së Mbrojtjes së të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore. (Citimet e drejtpërdrejta të pikave e neneve në fjalë gjenden te materiali bashkëlidhur.)
Bujar Abedinaj.
Shënimet:
(1-12 : Vijojnë shënimet te pjesa e I-rë)
(13) Doc. 7568, 3 June 1996. Measures to dismantle the heritage of former communist totalitarian systems. REPORT[1] Rapporteur: Mr SEVERIN, Romania, Socialist Group [1]. By the Committee on Legal Affairs and Human Rights. D. The problem: achieving justice without violating human rights. Guidelines to ensure that lustration laws and similar administrative measures comply with the requirements of a state based on the rule of law (a-m).
http://assembly.coe.int//Mainf.asp?link=http://assembly.coe.int/Documents/ËorkingDocs/doc96/EDOC7568.htm
(14) Revista “Tranzicioni Shqiptar dhe të Përndjekurit, 7.” Botim i Qendrës Shqiptare të Traumës dhe Torturës (QSHRT), nr-7, Tiranë 2006.
(15) RESOLUTION 1096 (1996)1 on measures to dismantle the heritage of former communist totalitarian systems.
http://assembly.coe.int//Mainf.asp?link=http://assembly.coe.int/Documents/AdoptedText/ta96/ERES1096.htm
(16) Doc. 7568, 3 June 1996. Measures to dismantle the heritage of former communist totalitarian systems. REPORT[1] Rapporteur: Mr SEVERIN, Romania, Socialist Group [1]. By the Committee on Legal Affairs and Human Rights. D. The problem: achieving justice without violating human rights. Guidelines to ensure that lustration laws and similar administrative measures comply with the requirements of a state based on therule of law (a-m).
http://assembly.coe.int//Mainf.asp?link=http://assembly.coe.int/Documents/WorkingDocs/doc96/EDOC7568.htm
(17) Shif te burimi më sipër.
(18) Neni 45 i ligjit nr. 9357, datë 17.03.2005, “Për Statusin e punonjësit të Shërbimit Informativ të Shtetit.”
(19) Neni 47 i ligjit nr. 9357, datë 17.03.2005, “Për Statusin e punonjësit të Shërbimit Informativ të Shtetit.”
(20) FESH: “FUNKSIONAR m. sh. Nëpunës i lartë në aparatin shtetëror ose në organizatat shoqërore. Funksionar i lartë. Funksionar diplomatik. Funksionar partie. Funksionarët e shtetit.”
(21) FESH: “FUNKSION m. sh. 1. zyrt. Detyrë, zakonisht e rëndësishme a e lartë, që i ngarkohet dikujt në njëinstitucion, në një ndërmarrje ose në një organizatë; shkalla që zë dikush në një hierarki administrative. Funksion i lartë. Funksion zyrtar (administrativ, shoqëror). Funksion drejtues. Funksioni idrejtorit. Kryej funksionin e… Është ngarkuar me një funksion tërëndësishëm….”
Burime të tjera:
1.- Prjekt-ligji “Për pastërtinë e figurave të zyrtarëve të lartë të administratës dhe të zgjedhurve”, të miratuar nga Komisioni i Ligjeve të Kuvendit, (siguruar privatisht.)
2.- Libri ‘Të Drejtat e Njeriut’, 436 faqe, me autor Jordan Daci, MA (Ph.D Candidate); botimi i dytë, Tiranë, shtator 2008. (ISBN 99943-47-93-3.)
3.- Revista “Tranzicioni Shqiptar dhe të Përndjekurit, 7.” Botim i Qendrës Shqiptare të Traumës dhe Torturës (QSHRT), nr-7, Tiranë, 2006.
4.- Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, me ndryshimet.
5.- Rezoluta e Kuvendit të Shqipërisë, nr.11, datë 30.10.2006, “Për dënimin e krimeve të kryera nga regjimi komunist në Shqipëri.”
http://www.qpz.gov.al/doc.jsp?doc=docs/Rezolute%20Nr%2011%20Datë%2030-10-2006.htm
Burimi – Facebook
Leave a Reply