Të jesh poet do të thotë të shfaqësh në letër të tërë thesarin mendimor të muzës vetanake krijuese – të shfaqësh të tëra frymëzimet, ndjenjat, mbresat e emocionet e shpirtit në letër; madje-madje të prezantosh me gjuhën poetike edhe të tërë botëvështrimin vetanak mbi jetën. Pikërisht poezia, si mbretëreshë e arteve të bukura, e shpërfaq më së bukuri këtë botë ndjenjash, mbresash e pikëpamjesh mbi filozofinë e jetës, veçorive të saj, mbi natyrën dhe universin me gjitha nuancat shumëngjyrëshe të tyre, dhe, përfundimisht, mbi individuan njerëzore dhe tiparet e karakterologjisë së tij.
E, këtë botë ndjenjash, frymëzimesh, mbresash e pikëpamjesh e shfaq kaq bukur poetesha Asja Mulgeci në të tërë opusin e saj letrar poetik. Ajo këtë gjuhë e prezanton kaq mrekullueshëm në dialektin e saj vendor, në gegnisht.
Poezitë e Asjas, në esencë, janë lirike, plot sensualizëm, që shfaqin ndjenjat më sublime e më të çiltërta të dashurisë. Në këtë rrafsh ajo e sjellë në dritë edhe vëllimin e saj të fundit me titull “Perlat e shpirtit tem” (botuar në Tiranë “Botimet Barleti).
Në këtë libër autorja komunikon poetikisht me çiftet e dashuruara, me vetveten, me dashurinë ideale/platonike, natyrën, qiellin, yjet, hënën, diellin, me atdheun, vendlindjen, me nënën dhe me familjarët e ndjerë.
Vepra poetike e Asjas është një artikulim i shkëlqyer përmes figuracionit, ideve dhe rimave i vetëdijes krijuese të një poeteje që tashmë e ka krijuar të qëndrueshëm stilin e saj, shprehjen dhe botën e saj letrare e artistike. Duke kapërcyer nëpër aktin sistemor të krijimit, poezitë e kësaj vepre dalin si perla e margaritarë të rrallë letrarë të përshkuara me metafora mjaftë fine e shumë domethënëse.
Semantikisht, sintagmat burimore të shqipes së kulluar, fjalëndërtuar për mrekulli, mbushullojnë në poezitë e saj, duke ushqyer shpirtin dhe ngacmuar mendjen e lexuesit dhe përjetuesit… Në to pasqyrohet individualiteti krijues origjinal i poetes i ushqyer nga ngjyrat dhe ndjenjat e jetës sa vetjake aq edhe altruiste për përjetimin e sekuencave të fatit të dashurisë, të fatit historik të atdheut dhe fatit fizik e shpirtëror të njeriut tonë.
Do theksuar që në këtë vepër, në shumicën e poezive, dendur dominon nocioni i DASHURISË. Po, motivet e një dashurie ideale mes çifteve larg mashtrimeve, xhelozive morbide dhe tradhtive mes çifteve.
Dashurinë, për nga vlera, autorja e krahason me peshën e të tërë botës te poezia e saj me titull “Eja, si në andrra!”, ku vargëzon me mjeshtri:
“I dashur/ Territ të natës eja andrrës teme,/ larg syve ziliqarë/ hipun në kalë të bardhë,/ bashkë me premtimin
që s’e tret as toka,/Nuse, për me më marrë!/ Mos guxo pengesash
të dorëzohesh…/ Male e dete kapërce si vetëtima,/ prehu shpirtit tem si fllad pranvere,/ Ma hidh velin e bardhë
mbi flokartët e mi, / të shndris nuresh
të bukura, si perri! / Oh, të lutem,/ më degdis nga kjo tokë,/ rënduar mëkatesh,/ të mbyllena në tonën botë,/ Eja pra, si në andrra,ndryshe, mos thuj kot/ “TË DUA…”,se kjo ndjenjë,/ s’bie nga qielli,sikundërse bie bora/ S’është pronë e askujt/ peshon besatuar zemrash,/ sa vetë Bota!”
Në poezinë me titull “E hyjnishmja ndjenjë, jo për frikamanë” autorja e hyjnizon dashurinë platonike, por flet edhe për jetën hileqare që mëton ta përbaltë e përdhos ndjenjën sublime të dashurisë, teksa vargëzon:
“E hyjnishmja ndjenjë s’bën për njerëz
frikamanë,/ Kjo thelbjete s’gjallon shpirtrash, duke u tërhequn zvarrë,/ Ajo ndrit edhe “të marrët” e kohës së marrë!/ Ndarje e dy shpitrave të ndritun…/ Hileqarja jetë e pazonja u tregua edhe këtë herë,/ Mbi të dashuruarit derdhi përsëri pabesi e vrer,/ s’i bashkoi dot dy zemra që po përtëriheshin ndjesish!/ Oh, sa e pamëshirë!/ Gjithsesi, të hyjnishmen dashni,/ s’ka forcë mbi tokë t’ua shkul zemnash,/ Njishuar në hoje të jetës
do t’i mbaj lidhun dy shpirtra në nji…”
Në veçanti më kanë pëlqyer shumë vargjet dashurore të poezisë “Zemrën ma more peng!”:
“Do të vij të të përkëdhel
trupit,
si dallga bregun
me dashuri,
Të të njom faqesh
me lotët e mi,
Pa ty, do mbetem
si e ngratë,
si “dhuratë”
ofshamat të trishta
kompozuar,
në tela të shpirtit!
E zërin tim,
si tinguj violine,
mbaje në hoje
të jetës rimuar,
të të bëzaj amel,
kur të jesh larg meje,
ta tremb vetminë!
Ti, je vala
më lëkund detesh,
Unë pulëbardha,
prehem paqshëm
në krahët e tu,
Ndër brigje të largëta
lidhëm zemrat”
Në ca poezi Asja i vë në thumb të kritikës njerëzit hipokritë e ziliqarë, të cilët synojnë në çdo mënyrë të prishin lidhjet intime të të dashuruarve, duke thurur lloj-lloj intrigash e shpifjesh. Këtë dukuri negative autorja e vë në spikamë te poezia “Edhe “mëkatin” kanë çmëkatuar!”, teksa vargëzon me pezm e protestë:
“Ç’botë mizore qenkërka kjo?!/ Ç’marri njerëz ziliqarë?!/ Pse u dashkan shkyer sysh,duke përgjuar teksa vjellin neveritshëm mijëra fjalë/ Lerini, o të mjerë,/ Lerini, të shijojnë atë ndjenjëpraruarën!/ Sepse, ata të dy edhe “mëkatin” kanë çmëkatuar,/ thjesht dhe vetëm thjesht,duke u dashuruar/ Oh, ç’mëkatarë truthamë!/ Ani, se te tan shkyem sytë i kanë prej zilie,/ turraz turren si të tërbuem me i mbyll tan penxheret/ Mos me lanë këtë dashni me u rritë! Oh, Zot!/ Ç’mëkat bajka Zemra kur rreh për tjetër
zemër?/ Kush ma shumë
ashtë mëkatar, o të mjerë gjynafqarë?!
Oh, të pamëshirë!”
Po këtë kritikë, me gjuhë të ashpër poetike, autorja e shfaq edhe te poezia me titull “Njerëzit shpirthatë” ku vargëzon me indinjatë:
“A thua, pse ka helm aty ku ka dashni!/ Pse të hyjnishmes esencë jete,/ që na përkund aq magjishëm parajsës,/ i thahen rranjët nga pickime bollash e gjarprinjsh në pabesi?!/ A thua, mos jemi viktimë mallkimesh prej njerëzve shpirthatë,/ që s’e njomën dot shpirtin kurrë me këtë ndjesi,/ e veç helmin
patën si pjellori?!/ A thua, kjo Botë e mermertë,damarësh qarkullon veç ujë e zemra e tyne e drunjtë asht mësu veç me vujt/ e s’mundet me pa sysh
lumturinë e askujt?! A thua?!…”
Në ca poezi të tjera autorja e vë në spikamë dashurinë e saj të prushtë ndaj Atdheut, ndaj Shqipërisë. Këtë ndjenjë ajo më së miri e shpërfaq te poezia me titull “Unë, shqipja e Shqypnisë!”, ku vargëzon me shumë dashuri:
“tuj u kqyrë njashtu sysh tanë si n’pasqyrë,/ Strukun mbillnim
esencjetën,/ siç bleta mbledh nektarin fushave zukamash/ T’u bana atdhe që vujtjesh i sfilitun vujte për ta qysh se ke le…/ Mallin t’a solla si melhem, n’cdo gërm e varg t’rimuem me dashni,/ fryms tande iu ngjita si mjalti n’hoje oksigjen t’u bana./ Stuhive e motesh t’çartuna kurrë s’u ndava,/ Çatinë ngjyrëart t’vuna mbi krye, n’shej dashnie,/ T’kaplova shpirtshëm
n’cdo ind e qelizë,/ Mos me t’lanë
kurrë vetem, se vetmia trupin t’a molizë,/ Ngarkuem rand t’gjeta,
brengash t’vjetra,/ Unë shqipja e Shqypnisë, qysh n’gjenez m’a paten ushqye,me dasht vendin e gjakun tem.
/ Ty, bir Dardanie t’a servira veten me nota zemre me krejt cka pata, krejt pa hile,/ bash si i ka hije njaj bijë Arbnie,/ Shallin me ngjyren e flamurit t’tokës nanë,/ t’a bana rrethkreje gjerdan,/ E kangen nisem me çifteli e tupana,bash sic dashti e andrroj i pavdekshmi Adem Jashari,/ e për cka u flijue
Bacë Bajrami ,/ E t’dashunuem/ Bashkuem zanin zemrash tue këndue,/ “xhamadani vija-vija asht Kosova o asht Shqypnia”/ Eh,për Ty bir shqiptari
Për Ty/ Çka s’u bana, e prapë mjaftueshëm sdi,a t’mjaftova?!”
Në poezinë e saj “HIRSHËM PROJEKTOHET ÇDO DASHUNI” ajo e shfaq më së miri dashurinë ndaj Mëmëdheut, ndaj figurave madhore të kombit, mbretëreshave dhe heroinave të atdheut. Ta lexojmë me vëmendje:
“Nuk jam e bukura Helenë e Trojes
As mbretnesha Teutë
Jam bije malsie, çikë e Tropojës
Gishtat luej kaq bukur, n ‘çifteli e lahut
Kur bahet fjala, për ty atdhe
Oh si brof n ‘kamb, me shtatin bajrak
Me t’dasht ty, nuk mjafton nji jetë
Shqipninë tëme, kam babë e nanë
Ma t’madhen dashni,fe pëmbi fe
Nuk mundem me t’dhan kurrë, sa ke hak
Si kmish veshun trupit, ngjesh si xhamadan
Kam amanetin e t’ranve ,t’parve tanë
Hej,nuk jam un demagoge e smurë
As hipokrite q’i hedh fjalë e lulka kot m ‘kot
Nuk përbehem as mburrem, për politik e parti
Un shpirtin kam ngul, palcës t’ksaaj toke
Zemren kam ngjyrue,në t’ kuqin flamur
Nuk jam trimnesh, si Shote Galica
Edhe pse krahnorin rrah me krenari
Kangt ma t ‘bukura q’i i kndohen ktij trolli
Kangëroj hijshëm si njihere e nji kohë
I kndojke e madhja Fatime Sokoli”
Ndërkaq poezitë që më kanë dridhur zemrën dhe shpirtin janë vargjet plot pikëllim e vaj të autores për dy familjarët e saj të ndjerë, djalin e xhaxhait Zenun Lushajt dhe djalin e dajës. Këto poezi të trishta e drithëruese titullohen: “Qamë, oh sa shumë qamë” dhe “Prehu i qetë aty në parajsë!”
Në manifestimin letrar “Ora e Tahit Deskut”, që u mbajt në Komunën e Klinës në Kosovë, traditë kjo prej katërmbëdhjetë vitesh tashmë, në konkursin letrar poezia e Asja Mulgecit me titull “RRI PASH MUE” u vlerësua me çmimin e parë. Le ta lexojmë këtë dhe poezinë tjetër të saj perlë me titull “Nënat jetësojnë botën”:
RRI, PASH MUE
Flatrova horizontesh si zog
n’përvlim t’ksaj stine ,
Fërfëllim aromëmirë t’u bana
Lulet e shpirtit,mos me i lan
me u tha ,
N’ajri t’ksaj toke, mbusha mushkritê,
Dashta buzës tande shpirtin me shkla.
Se kangt e dashnisë
kompozuem zemrash,
Kshtu duhen kndue
S’duen kja.
Si mburojë perendie mantelin
e diellt,
T’hodha mbi ftyrë,
Ani se symbyllë qiejve t’botës
t’u bana yll.
Edhe nëse trulluem rreth vedit
endesh
E “s’kie sy” me pa kyt mrekulli,
Rrahjet n’krahnor i kam t’gjalla,
Nuk aktrova njasaj skene t’zjarrtë
Ndjenjat jane krejt “naive”
Ato, s’njofin djallzi.
Udhtova damarve t’zëmres
njasaj korsie bojgjak,
Verbuem prej dashnie kjesh,
Ngjitun ashtit t’saj
Palcen e shpirtit shtrydha për ty,
Renda dritës tande
si me ken pa sy
Oh, me dashni zemre
mbajma gjall ket dashni,
A e di i dashtun?!
Unë, gjalloj edhe pa frymue
për ty,
Ndaj rri ngjit meje si shtëllungë
rebardhë,
Njashtu sic un të due
Rri, pash mue!
NANAT JETËSOJNË BOTËN
Nanat duhet
të qeshin prore…
Ç’nurepraruem
u çel ftyrës
bukurojnë si lulebore!
Oh, në dur të tyne
lulëzon jeta,
niset si një grimcë
e artë,
Rranjët shtrinë
hiresh të mshefta,
e si lastar rritet
njatë oazën e saj
të mjaltë!
Nanat duhet
vetëm të qeshin,
se krejt Botën
me dashni e veshin,
e veten…
salltanetesh,
dëshirëplotë
krejt e zhveshin!
Eh, kur qeshin
nanat,
prehnit, sikur
i prahet hana,
Lëndinash ngutshëm
çelin lulet
e ballit…
tan lumtunia
e Botës
i ulet!
Edhe zogjtë
pyjesh
kangën sikur
e ndalin,
kur zaamel
Nana e këndon djalin,
tue përkund
në djep prej druni:
“M’u bafsh ma i miri
këtij katundi! “
E në gazmend të saj
nuk ashtë askush,
tek shef vajzën
shtatselvi:
“Oh!… Ma e bukura,
si zanë mali,
bahet gati
për nusni!
Nanëmirës
ç’i shdrit nuri,
tue kndue kanën
për ty perri!
Lumja unë
për ty, moj bijë,
mu bafsh nuse
për krajli!”
Oh!…
Nanat kurrë
s’duhet me kja,
se loti i tyne
terron tokën,
Në tela të shpirtit
me gjak damarësh,
endin çerdhet
lumtunisht
jetësojnë Botën!
Për fund, e përgëzoj poeten Asja Mulgeci për këtë vepër mjaftë mbresëlënëse dhe, njëherësh, i uroj shëndet, mirëqenie dhe suksese të shumta në rrafshin e krijimtarisë letrare!
Me respekt dhe konsideratë të lartë atdhetare:
Zekerija Idrizi
Berlin
Burimi/Facebook/Zekerija Z. Idrizi
Leave a Reply