Tregim
Gruas time i erdhi një të djelë herët tezja me shoqen e saj, për të gjuajtur lakra, si të mënjanuar që ishim, midis dy fshatrave greke në periferi të Athinës, ku edhe gjelbërimi harlisej pas shirave të para të pranverës. Klima qe ende e freskët dhe ndër barishtet e bregores qëndronin ende pikëzat e vesës së mëngjesit. Ato u çmallën me njëra tjetrën, po kur mbërritën afër një përroi shterën bisedat e mallit dhe ulën kryet e përkulën trupin, se kush të mblidhte më shumë “përkalidhe” e “bukë lepuri”. Mua me kishin si shoqërues, po kur ato rranë në lakra, më harruan fare! Kjo do të ishte edhe arsyeja që do t’i drejtohesha prej kureshtjes një kupole me kryq, që posa u dukë në afërsi të rrugës kryesore. Dhe vetëm kur kapërceva “kurrizin” e kodrinës, vura re konturet e një kishe të vogël…
Ndodheshim në një vend të krishterë, ku institucionet e kultit qenë të hershme e të shumta dhe ku banorët bënin kryq, sa herë kalonin para a përbri tyre. Po nuk kisha parë një kishë kaq të vogël e në një anë të mënjanuar e pa njerëz. Prej këndej dukej edhe një tjetër kishë, paksa më e madhe, në majën e kodrinës, edhe më larg akoma. Unë isha ateist,-jo nga që linda i tillë, po pata ardhur në këtë botë, jetuar e mësuar në një vend si i yni, ku Udhëheqësi i vendit e shkolla na mësonin se “Feja është një gënjeshtër, mandej edhe “opium” për popullin”. Porse habitesha se si nëna ime, vajti që të shpëtonte ikonat e kishës e të “Manastirit të Kremesovës”, lartë në mal, kur mësoi se ato do ti shembnim, me “urdhër nga lartë” dhe më thoshte që të mos “trazohesha me punët e të paudhit!”, duke pështyrë e bërë kryq në ballë e në gjoks, pa reshtur. Edhe pse, në moshë të re atëherë, më prekte ky besim i nënës dhe më ngjante si një “mister” ndezja e kandilit me vaj në bodrumin e shtëpisë, ku ajo i kishte vendosur ikonat e “shpëtuara” nga vandalët e fundit që rrënuan kishës.. e dogjën ikonat me shënjtorë…Gjithsesi kishte shpëtuar nga këto duar ikona e madhe e “Shën Marisë së Kremesovës” që e morëm me vete mërgimtarët e parë të fshatit tim, që ikën nga ana e detit dhe ikonën e mësipërme e vendosën në Kishën e Vila Badesës në Itali që,-sikundër thonin ata, jo vetëm që i kishte shpëtuar, po rrëfyer edhe udhët e panjohura, plotë 244 vite më parë..Maria e shenjtë të përcillte me një vështrim drithërues e plotë mirësi, duke të dhënë dritë e shpresë…Edhe aty, ku e vendosën ata, duke binjakëzuar Piqerasin e tyre. A qe thjeshtë një legjendë e gjitha kjo?…Jo! Pata vajtur vetë gjer atje e isha stepur para saj me përgjërim…Atje në mal, karshi Detit Jon kishin mbetur vetëm muret, po ja ku ndodhet ikona e rrallë 500 vjeçare e restauruar nga motrat Spiri të Vila Badesës, dhe e vlerësuar për origjinalitetin e saj si njëra nga më mirat në Europë, prej ikonografëve të huaj…Atje mbeta edhe unë një copë herë, si të isha në krahët e saj…
Prej një tabele të vendosur mbi portën e vetme, do të mësoja se kisha quhej ”Metanoite!”, d.m.th “ E Pendesës!”. Një kishë e vetmuar, në anë të një rruge, dhe me derën hapur?!….Që të ftonte të hyje brenda saj…Për të folur për veten tënde përballë ikonave të shënjtorëve , ku midis tyre shquante ajo e Jezu Krishtit me kurorën me gjemba të përgjakur, pas vrasjes nga Juda Makabej. I ndodhur tani përball kësaj ikone dhe i rrethuar nga tymnaja e qirinjve të ndezur, të dukej sikur mërmëritej mistershëm: “Hë de, fol edhe ti…Rrëfeje pendesën tënde , o udhëtar i krishterë…thuaje atë që të rëndon në shpirtin tënd para Shpëtimtarit, se do të ndjehesh më lehtë, kur “djajtë” vërtiten përreth teje!”…
Në këto e sipër më gjetën aty ato tri gratë, të tria me rroba të zeza për humbjen e të afërmve, duke bërë kryq pas kryqi e duke më parë me syrin e qortimit , të lodhura së kërkuari e së thirruri e që vetë Perëndia u rrëfeu udhën për të më gjetur…I puthën të gjitha ikonat, me bërjen e kryqit në gjoks e pastaj më kërkuan të holla për blerjen e ndezjen e qirinjëve për shpirtin e të ikurve tanë. E unë do të dëgjoja në heshtjen e imponuar lutjet e tyre, për të na i falur mëkatet tona,-si të gjallëve, ashtu edhe të vdekurve, në këtë jetë gjynahqarësh, kur është i pamundur edhe faji karshi Perëndisë e vetes tënde…Por edhe kundra tjetrit e tjetrit, nga shtrëngesat e kohrave të zymta….. Po ama ikanakë ishim. Lamë aty pleqtë e shtëpinë dhe ja mbathëm. A nuk ishte kjo njëfarë pendese?!
Po ,sa dolëm prej atij vendi të shenjtë, ato nuk i kursyen sharjet karshi meje që “kisha rrëshqitur gjer atje, po gjene mirë,-tha ime shoqe që vajte e u rrëfeve, për gabimet e tua!”. Nuk arrita që të përgjigjesha , teksa Urania, i pa dy thasët e zinjë, përbri kishës e u vërsul t’i merrte e t’i sillte tak stoli ku ishim ulur. “Mos e hap, -tha Krisulla,-se mund të kenë bërë magjira!”.”Ç’thua, moj Korbë,-tha Evgjenia,-në këtë vend të shenjtë nuk bëjnë “magjira” e qëndrojnë sa më larg atij “Jashtëkëtej”-it, se i thonë ”Qisha e Pendimit” dhe njerëzia e krishtere bënë sevape! Sjellin rroba e këpucë që i kanë të tepërta apo prej atyre që vetë Perëndia ua ka marrë, si e si tu vijnë në ndihmë të varfërve!”. Qe më i saktë mendimi i kësaj të fundit që u hapën të dy thasët e mori gjithkush prej tyre diçka, si rroba e këpucë, grash e burrash , të mbajtura mire, të lara, te hekurosura e të palosura me merak… U iku edhe zëri e mua nuk më qortuan më që këmbët më shpunë drejt e atje ku duhej e ku njerëzia përcjell e bie edhe gjëra të mira….
Kur vajtëm në shtëpi grave u hypi njëfarë “pendese tjetër lloji”: “Ç’bëmë që i morrëm?”,-tha njëra.”Po sikur ta pësojmë nga se kishim pandyer kurrë!”,-tha tjetra! “Korba!”,-vuri duart në faqe e treta! I zuri “lemeria” e së panjohurës!…”Ti shpiem siç i morëm,kallogre!”,-mërmëriti e zverdhur e dyta. Po unë dola jashtë duke qeshur një copë herë…Dhe nuk mora vesh se si vepruan. Po as që i pyeta kur i hëngra ato lakrat me lezet e mu kujtua ajo kënga e anëve tona që thoshe për barishtet e ziera :”Ç’i gatoi e varfëra!”. Kaq mirë i kishte “ndrequr”ajo Urania ime, që kishte marrë edhe uratën e nënës time, sa kishte futur këmbët tek pragu i derës e ajo i kishte thënë se: “këtu ku fute këmbët, të rrënçin edhe dhëmbët, moj”! Po do të ndodhte që ajo e shkretë, s’i hoqi dot rrobat e zeza, prej vdekjeve të njëra-pas-tjetrës……
Pas një muaji, kur unë po kthehesha nga puna e asaj dite në Vari ( Eh, çfarë emri mbante ai vend, me ndonjë var të shenjtë aty brenda!) dhe pa mbërritur ende në Koropi, me makinën time rrangallë, më zuri përsëri syri një thes të zi, akoma më të madh. Ndalova e nxitova të veja pranë thesit që ta merrja, pa bërë as kryqin e pa e parë të nevojshme të hyja brenda e të ndizja ndonjë qiri, ashtu në heshtje, duke anashkaluar edhe ndonjë “gabim” timin karshi vetes a sime shoqes besnike…Jeta jonë qe e ngatërruar e me qindra gabime e “kthesa” të vetëdijshme, sa vetëm Ai që ishte lartë, kishte mundur t’i shihte,,,Pa pendesa asnjëherë! Por, ja tek do të bëja një “vepër të mirë”, duke i shpurë këtë thes, ku ndodheshin edhe dy kostume të reja “fringo” e dy palë këpuce që ngjanin fare të pa mbathura..Midis tyre qe edhe një letër e shkruar greqisht, poshtë një steme familjare. E mbylla thesin përsëri dhe e shpura me nxitim tek bagazhi i makinës….
“Ja tek e ke edhe kostumin e martesës që nuk e blemë dot e nuk e vesha kurrë. Dy bashkë! Dhe këpucë mode meshini, si e pata ëndërr unë i shkreti!”,-thashë unë triumfalisht, duke ia hedhur thesin Uranisë tek këmbët, tamam si kishte bërë ajo plaka Nicë e romanit të Kadaresë, kur i hodhi në një thes të zi kokallet e Kolonelit Zampa, ndër këmbët e “Gjeneralit të Ushtrisë së vdekur”!. Ajo grua, që ishte e imja, fatzeza, u largua me tmerr disa hapa mbrapa, duke vënë të dy duart ndër leshrat e rralla, që kishin nisur ti zbardheshin. “Ç’ke bërë, o ditëziu im!,-i dolën fjalët si me ulërima,-Ti ke marrë e na ke sjellë përsëri po atë thes që vajta dhe e mora unë paradite. A nuk ka aty edhe një letër të shkruar nënë një stemë të ndritur?”….Mbeta pa gojë! “Merre e shpjerë ku e more, o NJERI. Nuk do veshësh kurrë rroba të vdekurish! Qofshin edhe nga një “Derë Mbretërie”. Ma lexoi djali se ç’hkruante ajo letër: “O udhëtarë, ju që shkoni diku e shkelni “Udhët e Perëndisë”, i merrni pa droje këto rroba që biri jonë nuk arriti t’i veshte e t’i gëzonte, se e mori “Zoti Mëshirë Madh!” para kohe e mos u tretshin kurrë kokallet e birit tonë, teksa juve tu prijë mbarësia e paqia. Umur paçi e t’i vishni pa asnjë pendesë!”. Po unë them ndryshe:” më mirë të varfër se sa të veshur ne rroba të vdekurish!”…
E tmerrshme! Gjithçka po zhvillohej si në atë legjendën tonë, ku thuhej: ”Shkon i vdekuri mbi të gjallë!”, kur Kostandini tashmë i vdekur, i sjellë së ëmës Dhoqinën e martuar larg, të gjallë, hipur mbi një kalë, për të mbetur “i gjallë” edhe amaneti e për të mos e tretur pendesa mbi dhe e nënë dhe..
Mu rrëqeth trupi nga kjo hamendje grash të lemerisura e të veshura me rroba të zeza, për të ruajtur kujtesën e vdekjeve të përhershme. Pa e “tjerur” gjatë, do ta rrëmbeja thesin e do ta përplasia në bagazhin e makinës. Në jo më tepër se 15 minuta do të isha përbri asaj kishe të çuditshme që kishte tronditur vetëdijen time prej “ateisti”.. Kur s’isha asgjë më tepër se një mësues fshati që dikur isha bashkuar edhe unë me ato slogane strikte kundra fesë, teksa nëna ime përgjërohej për ikonat e shenjtoërve të pikturuar në to. E vendosa përsëri thesin e zi tek e kisha marrë dhe vendosa që të hyjë brenda me një tjetër mendim që afrohej me një pendesë të vagëlluar nga ajo e kaluar e hidhur kur nxënësit e mi rrëzuan muret e kishës dhe shkelën mbi ikonat që kishin mbetur. Dhe, Perëndia i ruajt mëkatarët që edhe i dogjën përmes klithmave e çjerrjeve të faqeve të plakëzezave tona!…Shënonte data 6 shkurt e i ftohti qe i shoqëruar me ngrica nëpër pellgjet e ujit. Nuk do të merrja pjesë në vandalizmin e shembjes së godinës së kultit, teksa gratë e fshatit ulërinin të mos e bënim këtë sakrilegj e pastaj mallkuan nxënësit e mi që qeshnin e gajaseshin , ndërsa mësuesi i tyre që isha unë, fshihej pas trungut të ullirit të kishës ku varej kambana. Njeri nga nxënësit që hiqej si më guximtari, tentoi ta hiqte edhe atë , po qe e pamundur dhe pikërisht atëherë i ra kambanës me nervozizmin e një të marri….
Qe një ngjarje e rëndë që unë thuajse e kisha harruar, po nëna ime e dhimbsur do më thoshte:”Ja ç’na bëre ti Kristo, me ata nxënësit e tu, teksa nëma e Perendisë ra mbi mua që më rrëzoi nga ulliri e më la sakate për gjithë jetën! Ta vumë emrin si të Jezuit, që të mos zërë edhe ty mallkimi i tij… Po ja që ra mbi mua që përgjërohem për të!”. Dridhesha! Vetiu shtyva derën e hyra brenda tymnajës së qirinjve që s’kishin pak që ishin ndezur nga përdëllimtarë që ktheheshin herë pas here dhe bënin ritualin e tyre të besimit. Besimi qe si një dëshirë e fshehtë dhe e heshtur e gjithkujt. E prirur nga e mira..Që nuk pengonte askënd!…Po mua pse duhej të më pengonte?!
Pa pritur e pa kujtuar , më erdhëm nëpër “rrathët e mendjes” ato dy thëniet e famshme të një gjeniu të shkencës, të Albert Ajnshtajnit, i cili thoshte: “Para ZOTIT ne jemi të njëjtë të mençur dhe të njëjtë teveqelë”…Dhe akoma: “Jam i bindur se Ai (ZOTI) nuk luan zare!”…Po unë ç’farë jam, i mençur a teveqel (?!), që po i kthejë Perëndisë atë ç’ka më dhuroi ?!. Hapa derën e hyra brenda me vrull.. Të gjitha ikonat nga unë i kishin kthyer sytë..Atë pastorin amerikanë në Texas do ta përfshinte pendesa për një mëkat që kishte kryer 50 vite më parë e dha dorëheqjen nga kisha që drejtonte, në kulmin e besimit të besimtarëve rreth personaliteti të krijuar ndër vite… Ai nuk e deklaroi kurrë mëkatin , po vesi i dikurshëm e gërryente përbrenda. Por ai vetë qe i lumtur që e bëri këtë hapë. E ndjeu veten të çliruar prej një brenge që , më në fund, kishte “plasur”! E kisha lexuar disa herë aktin përgjërimtar të pastorit amerikan në pleqërinë e tij dhe e gjëja me vend atë ç’ka bëri me vendimin e tij. Sikundër më ishin fiksuar në vetëdijen time ato pështjellimet e personazhit të Tolstoit në romanin “Ringjallja” që përplaseshin tek ai për fajin ndaj një prostitute që deshte ta kthente në “udhën e Zotit”, duke u përpëlitur midis qiellit e tokës…Gjithçka i referohej ringjalljes së shpirtit! Befas u përplas dera nga një vrundull ere që më shkëputi “fillin” me atë rrëfim të gjatë e tronditës të Tolstoit për degradimin e Ekaterina Masllovës që u lakmua, u përdor prej Nekludovit e mbeti si viktimë e tij, kur edhe ata i përplaste “era” e asaj kohe të errët e pa rrugëdalje, me pendesën gërryese të shpirtit, më tutje kishës e jetës reale….Kishte filluar në shpirtin e tyre ajo që tragjikët e parë të njerëzimit e quanin “Katharistis”!
U afrova pranë qirinjve që flakërinin akoma të nguluar në atë rreth hiri dhe ndeza një qiri për veten time. Ateizmizi im sikur qe kthyer në hirin e këtyre qirinjëve, pas së cilave mezi lexoheshin disa gërma të shtrëmbëra: ”Kujtohu se je hi dhe në hi do të kthehesh!”
Piqeras, më 23 korrik 2024
Burimi/Facebook
Leave a Reply